۱-۳-۱-پیامدهای مثبت موج اول……………………………………….. ………………. ………………….۱۲۶
۱-۳-۱-۱-کسب حق رأی………………………. ……………………………………………….۱۲۷
۱-۳-۱-۲-کنترل موالید و آموزش به خانواده ها……………………………………………۱۲۷
۱-۳-۱-۳-صلح و خلع سلاح……………………………………………………………………..۱۲۷
۱-۳-۱-۴-اصلاح لباس بانوان……………………………………………………………………..۱۲۸
۱-۳-۱-۵-تشکیل احزاب و سازمان های سیاسی……………………………………………۱۲۸
۱-۳-۲- پیامد منفی موج اول…………………………………………………………………………………………….۱۳۰
۱-۳-۲- ۱-عدم توجه به موقعیت های متفاوت زنان…………………………………………۱۳۰
۱-۳-۲- ۲-عدم توجه به فطرت زنانه………………… …………………………………………۱۳۰
۲- موج دوم فمنیسم و زمینه های ظهور آن……………………………………………………………………………………….۱۳۳
۲-۱-عوامل شکل گیری موج دوم…………………………………………………………………..۱۳۴
۲-۱-۱-تأثیر سرمایه داری بر موقعیت زنان ………………………………………………..۱۳۴
۲-۱-۱-۱-آزار های جنسی………………………………………………….۱۳۵
۲-۱-۱-۲-فروپاشی خانواده………………………………………………….۱۳۵
۲-۱-۱-۳-تبعیض در مشاغل و دستمزدها………………………………..۱۳۵
۲-۱-۱-۴-نگرش شیء گونه به زنان………………………………………۱۳۶
۲-۱-۱-۵-عدم توجه به موقعیت خاص زنان…………………………..۱۳۶
۲-۱-۱-۶-کار دو گانه………………………………………………………….۱۳۶
۲-۱-۲-آگاهی زنان از موقعیت فرودستشان با نگارش کتاب ها……………………………..۱۳۶
۲-۱-۳-تشکیل سازمان هایی در دفاع از حقوق زنان…………………………………………….۱۳۷
۲-۲-درخواست های موج دوم……………………………………………………………………………………………………۱۳۸
۲-۲-۱-شالوده شکنی…………………………………………………………………………………………۱۳۸
۲-۲-۲-توجه به قابلیت های مثبت زنان………………………………………………………………..۱۳۸
۲-۲-۳-تأکید بر تجرد گرایی……………………………………………………………………………….۱۳۸
۲-۲-۴-زبان شناسی زنانه……………………………………………………………………………………۱۳۸
۲-۲-۵-آزادی و برابری مطلق……………………………………………………………………………..۱۳۹
نظرات گرایش معتدلتر موج دوم……………………………………………………………………………………………….۱۳۹
۲-۲-۶-یکسانی ماهیت تجربه های زن و مرد………………………………………………………۱۳۹
۲-۲-۷-توجه به اصل تفاوت انسان ها………………………………………………………………..۱۳۹
۲-۲-۸-توجه به قابلیت های مثبت زنانه……………………………………………………………..۱۳۹
۲-۲-۹-تأکید بر اهمیت نهاد خانواده…………………………………………………………………..۱۳۹
۲-۲-۱۰-هویت امری تاریخی……………………………………………………………………………۱۴۰
۲-۳- دستاوردهای مهم موج دوم فمینیسم‏‏…………………………………………………………………………………۱۴۰
۲-۳-۱-پیامدهای مثبت موج دوم……………………………………………………………………….. ۱۴۰
۲-۳-۱-۱-منع تبعیض جنسی در مشاغل…………………………………………. ۱۴۱
۲-۳-۱-۲-تأیید اصلاحیه حقوق برابر……………………………………………… ۱۴۱
۲-۳-۱-۳-تغییر در قوانین طلاق به نفع زنان……………………………………. ۱۴۱
۲-۳-۱-۴-موظف شدن مدارس به تجدید نظر. . . . . . ……………………… ۱۴۱
۲-۳-۱-۵-جداسازی روابط جنسی از تولید مثل……………………………….. ۱۴۱
۲-۳-۱-۶-کسب قدرت‌های اقتصادی و سیاسی برای زنان…………………..۱۴۱

۲-۳-۱-۷-ایجاد سازمان‌ها و نشریات زنانه………………………………………. ۱۴۱
۲-۳-۱-۸-تغییر در بسیاری از تصویرسازی‌های رسانه‌ای از زنان………… ۱۴۱
۲-۳-۱-۹-ایجاد معاهدات بین المللی……………………………………………… ۱۴۱
۲-۳-۲-پیامد های منفی موج دوم……………………………………………………………………….. ۱۴۱
۲-۳-۲-۱-سرکوب فطرت و طبیعت زنانه……………………………………………. ۱۴۲

۲۳۹/۰

۳-۱۲- تحلیل رگرسیون
روش رگرسیون (چند متغیری) بسط ساده رگرسیون دو متغیری است. روش رگرسیون چندگانه روشی برای مطالعه سهم یک یا چند متغیر مستقل(X) در پیش ­بینی متغیر وابسته (Y) است. متغیرهای مستقل را پیش­بین و متغیر وابسته را متغیر ملاک می­گویند. متغیرهای مستقل در تحلیل رگرسیون چندگانه میتواند پیوسته، گسسته و یا هر دو باشد. متغیر وابسته در رگرسیون چندگانه پیوسته است. می­توان معادله رگرسیون چندگانه را در حقیقت بسط معادله رگرسیون خطی در نظر گرفت، این معادله برای پیش ­بینی مقدار Y از روی مقدار X بکار می­رود.

(۳-۴)
اگر بخواهیم اثر بیش از یک پیش ­بینی کننده را بر متغیر y در نظر بگیریم، نیاز است که یک ارزش برای شیب (B) خط هر متغیری که اضافه می­ شود، محاسبه کنیم؛ بنابراین معادله رگرسیون چندگانه با دو متغیر پیش ­بینی به صورت زیر است:
(۳-۵)
پژوهشگر باید ابتدا از مقیاس اندازه ­گیری متغیرها آگاه باشد. به همین دلیل، ضرایب رگرسیون معمولاً استاندارد می­شوند یعنی تبدیل به نمرات Z می­شوند. علامتی که برای آن­ها بکار می­رود ( β ) بتا است. در معادله رگرسیون چندگانه هر B نمایانگر تغییر منتظره در متغیر وابسته y به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل مربوط است، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل شده یا ثابت نگه داشته شده باشند. تعریف β نمایانگر تغییر غیرمنتظره در متغیر وابسته­ای است که به صورت نمرات استاندارد بیان شده است و به ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل مربوط به وجود می ­آید، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل شده یا ثابت تگه داشته شده باشد. مقدار β تحت تأثیر مقیاس اندازه ­گیری متغیرهای مستقل قرار می­گیرد در حالی که این امر در مورد بتا صادق نیست. رابطه β بتا به صورت زیر است.
با این حال ممکن است وزن­های β به خودی خود چیز خیلی زیادی به ما ندهند؛ بنابراین ضریب رگرسیون چندگانه که عبارت است از مجذور ضریب همبستگی بین y و بهترین ترکیب خطی متغیرهای پیش­بین (r_yŷ) ارائه می­ شود. این ضریب با R² نمایش داده می­ شود. در واقع R برابر است با ضریب همبستگی پیرسون نمرات پیش ­بینی شده از روی معادله رگرسیون ŷ و نمرات مشاهده شده( y). R² سهم متغیرهای مستقل را در تبیین واریانس متغیر وابسته نشان می­دهد، یعنی درصد واریانس تبیین شده متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل برابر R² است. (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴)
۳-۱۲-۱- آزمون­های موجود در رگرسیون سلسله مراتبی
آزمون معناداری ضریب رگرسیون (آزمون t)
به منظور پی بردن به معنی­داری آماره­ های محاسبه شده در معادله رگرسیون می­توان از آزمون­های آماری استفاده کرد و فرضیه صفر در هر مورد این است که متغیرهای پیش­بین مقدار معناداری از واریانس y را تبیین نمی­کنند. اولین چیزی که باید بدانیم محاسبه خطای استاندارد ضریب است یا به عبارتی تعیین اینکه مقدار آن احتمالاً در جریان تکرار نمونه گیری چقدر تغییر می­ کند. با تقسیم ضریب بر خطای استاندارد، آماره t بدست می ­آید که می­توان با مراجعه به جدول مربوطه و درجه آزادی (N-P-1 ) معناداری آن را بررسی کرد.
در واقع این آزمون نشان می­دهد که آیا ضرایب معادله رگرسیون( B ) معنی­دار بوده و در برآورد مقدار متغیر وابسته مؤثر می­باشد یا خیر. ضرایب در تحلیل رگرسیون به دو بخش تقسیم می­شوند:
۱-ضریب همبستگی چندگانه
۲- ضریب تعیین
ضریب همبستگی چندگانه( R ) شدت رابطه بین متغیرهای مستقل با متغیر وابسته را نشان می­دهد. این مقدار همواره بین ۰ و ۱+ می­باشد. مقدار ضریب تعیین( R² ) نشان می­دهد که حدود چند درصد از تغییرات متغیر وابسته ناشی از متغیرهای مستقل تحقیق می­باشد؛ بقیه به عوامل دیگر بستگی دارد؛ اما این آماره تعداد درجه آزادی را رد نظر نمی­گیرد. به همین دلیل از ضریب تعیین استاندارد استفاده می­گردد (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴).
ضرایب معادله رگرسیون به دو بخش تقسیم می­گردند:
۱-ضریب تأثیر غیر استاندارد(B)
۲- ضریب تأثیر استاندارد (Beta)
ضرایب غیر استاندارد یعنی ضرایب B برای نوشتن معادله رگرسیون می­باشند و از آن­ها برای نوشتن معادله رگرسیـــون استفاده می­ شود. بر این اساس معادله رگرسیون برای هر مرحــله نوشته می­ شود. اما برای نشان دادن اهمیت متغیرهای مستقل در پیش ­بینی متغیر وابسته و به طور کلی در پیش­گویی معادله رگرسیون باید به مقادیر استاندارد (Beta) توجه نمود، چرا که مقیاس اغلب متغیرهای مستقل از واحدهای مختلفی می­باشد و به راحتی نمی­ توان به مقایسه سهم هر متغیر مستقل در تبیین تغییرات یا واریانس متغیر وابسته پرداخت. از این رو ضریب تأثیر استاندارد شده به ما در تعیین سهم نسبی هر متغیر مستقل در تبیین تغییرات متغیر وابسته کمک می­نماید (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۴).

فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده‌‌ها و یافته های تحقیق
۴-۱- مقدمه
هدف اصلی هر تحقیق پاسخ به سؤال­ها و فرضیه­هایی است که محقق برای شناسایی واقعیت­های بیرونی طراحی کرده است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع­آوری شده از موضوع مورد تحقیق می­باشد؛ تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی­ترین و مهم­ترین بخش­های تحقیق محسوب می­ شود. داده ­های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده­کنندگان قرار می­گیرند.
محقق برای تجزیه­ و ­تحلیل ­آماری و پاسخگویی به مسأله تدوین شده و یا تصمیم ­گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه­ای که صورت­بندی کرده است، می ­تواند از روش­های مختلفی استفاده نماید. استفاده از هر یک از این روشها منوط به شرایطی است که محقق باید آنها را­ در رابطه با تحقیق خود مورد توجه قرار دهد. این روش­ها را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود:

• آمار توصیفی

• آمار استنباطی

از این رو، در این تحقیق نیز برای تجزیه و تحلیل داده ­های جمع­آوری شده ابتدا در سطح توصیفی با بهره گرفتن از شاخص­ های آماری به توصیف و تلخیص ویژگی­های جمعیت شناختی افراد نمونه در تحقیق شامل سن، جنسیت و میزان تحصیلات پرداخته می­ شود و سپس در سطح استنباطی برای آزمودن معناداری میان “متغیرهای مشاهده ­شده”^[۷۴] و “متغیرهای مکنون”^[۷۵] و همچنین برازش مدل­های اندازه ­گیری به دست آمده از “تحلیل عاملی تأییدی”^[۷۶] استفاده گردیده است. در ادامه به منظور بررسی صحت و سقم فرضیه ­ها و روابط بین متغیر های تحقیق از “مدل معادلات ساختاری”^[۷۷] و بطور اخص تکنیک تحلیل مسیر با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. در نهایت نیز در قسمت آزمون­های تکمیلی به منظور بررسی تأثیر یا عدم تأثیر هر یک از متغیرها در وضعیت مورد بررسی از “آزمون میانگین یک نمونه ای”^[۷۸] استفاده گردید.
۴-۲- تحلیل جمعیت شناختی نمونه
در این بخش به تجزیه تحلیل وضعیت توزیع نمونه آماری حاصل از توزیع پرسشنامه از حیث متغیرهای جمعیت شناختی، پرداخته می­ شود. سن، جنسیت و سطح تحصیلات، از جمله متغیرهایی هستند که چگونگی توزیع آنها در بین پاسخگویان به پرسشنامه مورد بررسی قرار می­گیرد.
۴-۲-۱- سن
از مجموع ۳۸۶ نفری که به پرسشنامه ­ها پاسخ داده­اند، ۹ نفر(۳/۲%) کمتر از ۲۰ سال، ۸۳ نفر(۵/۲۱%) بین ۲۱ تا ۳۰ سال، ۲۴۵ نفر (۵/۶۳%) بین ۳۱ تا ۴۰ سال، ۲۴ نفر (۲/۶%) بین ۴۱ تا ۵۰ و ۲۵ نفر(۵/۶%) بالاتر از ۵۰ سال هستند. جدول ۴-۱ پراکنش سـنی پا‌سخ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی را نشان می­دهد.
جدول ۴-۱- پراکنش سنی پاسخ دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی

درصد فراوانی

فراوانی

سن

روش بررسی فرهنگ ایمنی کارکنان بیمارستان، ابتدا از کلیه کارکنان که در موقعیت های شغلی پزشک، پرستار، مدیر و کارکنان پاراکلینیک بودند، نمونه ای به حجم ۲۱۲ نفر انتخاب و سپس پرسشنامه نگرش ایمنی در شش بعد جو کار تیمی، جو ایمنی، درک مدیریت، رضایت شغلی، وضعیت های کاری و شناخت استرس بکار برده شد. مقیاس اندازه گیری لیکرت پنج نمره ای بود. از آزمون ANOVA برای تعیین اختلاف بین گروه های مورد بررسی استفاده شد. و نتایج نشان داد که میانگین نمرات نگرش نسبت به فرهنگ ایمنی بیمار در شش بعد جو کار تیمی، جو ایمنی، رضایت شغلی، شناخت استرس، درک مدیریت و وضعیت های کاری، برای پزشکان به ترتیب برابر با ۳، ۱۳/۴، ۴/۱۷، صفر، ۳/۴، ۷/۸، پرستاران به ترتیب ۱۹، ۶/۲ ، ۳/۱۰، ۸/۷ ، ۶/۲ ، ۵/۱۵، مدیران، ۳/۳۰ ، ۱/۶ ، ۳/۳۳، صفر، ۲/۱۸، ۲/۲۱ و کارکنان پاراکلینیک به ترتیب برابر با ۵۰، ۵/۱۲، ۲۵، ۵/۱۲، ۱۰، ۵/۳۷ بود. اختلاف معنی داری از نظر آمار (P<.05) در بعد رضایت شغلی بین مدیران و پرستاران، کارکنان پاراکلینیک و پرستاران برابر با ۰۰۰۱/۰ و ۰۰۱/۰، در بعد شناخت استرس، بین مدیران و کارکنان پاراکلینیک، مدیران و پرستاران، کارکنان پاراکلینیک و پزشکان به ترتیب برابر با ۰۲۶/۰ و ۰۲۲/۰ و ۰۴۷/۰ و در بعد درک مدیریت، بین مدیران و پرستاران برابر با ۰۰۲/۰ بود. در حالی که همه کارکنان مورد مطالعه، دارای نگرش مشابه نسبت به جو کار تیمی، جو ایمنی و وضعیت های کاری بودند. محققین بر این باورند که اهتمام مدیران و کارکنان بیمارستان ها در ارتقا فرهنگ ایمنی ضروری بوده و برای این منظور، می توان از راهکارهایی نظیر، نشان دادن تمایل مدیریت ارشد سازمان به ایمنی، ایجاد سیستم گزارش حوادث و توسعه کار تیمی نام برد(۹۸).

۱۴- در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۸ توسط AlexB.Hoynes و همکاران با عنوان” نقش چک لیست جراحی ایمن در کاهش مرگ ‌و میر و عوارض ناشی از جراحی” در جمعیت عمومی ‌ انجام شد، به این نتیجه رسیده‌اند که میزان مرگ و عوارض حین بستری، بازگشت غیرقابل برنامه‌ ریزی شده به اتاق عمل و عفونت محل عمل بعد از اعمال چک لیست در اعمال جراحی کاهش یافته است. در اردبیل در سال ۱۳۸۹
طی مطالعه‌ای که توسط موسی زاده و همکاران با عنوان” اطلاعات پایه در مورد میزان مرگ ‌ومیر و عوارض ناشی از جراحی” با هدف بدست آوردن این میزان‌ها بعد از اعمال چک لیست جراحی ایمن در جراحی‌ها و مقایسه‌ی این دو مطالعه به عمل آمده است، برای ۱۰۰۰ بیمار بالای ۱۶ سال که تحت اعمال جراحی غیر قلبی در بیمارستان فاطمی‌ اردبیل قرار گرفته بودند چک لیستی طراحی شده توسط سازمانWHO توسط تیم اتاق عمل تکمیل گردیده و مرگ‌ و میر و عوارض بعد از عمل تا ۳۰ روز بعد از عمل مورد پیگیری قرار گرفته و در فرم‌ های مخصوص که به این منظور طراحی شده بود، ثبت گردید. از مجموع ۱۰۰۰ بیمار مورد مطالعه ۴۵۲ مورد(۲/۴۵%)مرد و ۵۴۸ مورد(۸/۵۴%) زن بودند. ۲۸۵بیمار (۵/۲۸%) مجرد و ۷۱۵ بیمار (۵/۷۱%)متأهل بودند. فراوانی مرگ از ۱۰ مورد(۱%) در مطالعه ی قبلی به ۷ مورد(۷/۰%) در این مطالعه کاهش یافت. عفونت محل عمل از ۳۴ مورد(۴/۳%) در مطالعه ی قبلی به ۲۱ مورد (۱/۲%) و بازگشت غیر برنامه ریزی شده به اتاق عمل از ۱۲ مورد(۲/۱%) در مطالعه ی قبلی به ۵ مورد (۵/۰%) در مطالعه ی مذکور کاهش یافت. ۳ مورد (۳/۰ % از بیماران دچار نارسایی حاد کلیه بدنبال جراحی شدند که در مطالعه ی قبلی نیز به همین میزان گزارش شده بود. فراوانی ترومبوز ورید عمقی طی ۳۰ روز بعد از جراحی از ۲۵ مورد(۵/۲%) در مطالعه ی قبلی به ۱۶ مورد (۶/۱%) در مطالعه ی حاضر کاهش یافت. در این مطالعه ۱۵ مورد (۵/۱%) از بیماران تزریق خون حین عمل و ۳۴ مورد (۴/۳%) تزریق خون طی ۷۲ ساعت اول بعد از عمل داشتند، در حالی که در مطالعه ی قبلی ۱۱ مورد (۱/۱%) از بیماران تزریق خون حین عمل و ۵۰ مورد(۵%) تزریق خون طی ۷۲ ساعت بعد از عمل داشتند. در نهایت نتایج زیر بدست آمد: مرگ و میر و عوارض بدنبال اعمال جراحی بعد از استفاده از چک لیست جراحی ایمن WHO کاهش پیدا کرد که این کاهش در مورد مشاهده حداقل یکی از عوارض معنی دار بود، در مورد بازگشت غیر برنامه ریزی شده به اتاق عمل، عفونت محل عمل و تزریق خون طی ۷۲ ساعت بعد از عمل در حد بینا بینی و در مورد مرگ، نارسایی حاد کلیه و ترومبوز ورید عمقی از نظر آماری معنی دار نبود که می تواند به دلیل فراوانی بالای جراحی های اورژانسی در این مطالعه نسبت به مطالعه ی قبلی باشد.
فصل سوم
نوع پژوهش
جامعه پژوهش
ابزار گردآوری داده ها
روش کار
ملاحظات اخلاق
روش پژوهش
مقدمه
این فصل در رابطه با روش پژوهش و ملاحظات اخلاقی تدوین گردیده است. روش پژوهش در این بررسی شامل: نوع پژوهش، جامعه پژوهش، نمونه پژوهش، مشخصات واحدهای مورد پژوهش، محیط پژوهش، روش نمونه گیری، ابزار گردآوری داده ها، روش کار، روش تجزیه و تحلیل داده ها و ملاحظات اخلاقی می باشد.
نوع پژوهش
این پژوهش از نوع توصیفی می باشد که با بهره گرفتن از پرسشنامه و چک لیست جراحی ایمن، به بررسی دیدگاه و عملکرد پرسنل اتاق های عمل در مورد ایمنی بیمار در مراکز آموزشی- درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز در خصوص ایمنی پرداخته است.
جامعه پژوهش
جامعه این مطالعه تمام بیماران کاندید عمل جراحی انتخابی^[۴۵] در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و نیز پرسنل اتاق عمل شاغل در اتاق های عمل مراکز مزبور در زمان انجام مطالعه میباشند.
معیار ورود برای بیماران
۱)کاندید عمل جراحی انتخابی باشند
۲) عمل جراحی بیمار از مجموعه اعمال جراحی: ارتوپدی، جراحی های عمومی و مغز و اعصاب باشند
معیار خروج برای بیماران
کنسل(لغو) شدن عمل بیمار
معیار ورود برای پرسنل اتاق های عمل
۱- شاغل در اتاقهای عمل مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز باشند.
۲- دارای حداقل ۶ ماه کار در اتاق های عمل مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز باشند.
۳- بعنوان فرد اسکراب و یا سیرکولیت در اتاق های عمل مشغول بکار باشند.
۴- دارای مدرک کاردانی یا کارشناسی اتاق عمل و یا کاردانی و کارشناسی و یا کارشناسی ارشد پرستاری باشند.
معیار خروج برای پرسنل اتاق های عمل
اشتغال در سایر بخشها بطور همزمان
نمونه و حجم نمونه
در خصوص پرسنل، طی یک مطالعه مقدماتی با مشارکت ۲۰نفر، درصد پاسخ مثبت به هریک از ابعاد ۱۲ گانه، برآورد شد که با در نظر گرفتن α= ۰٫۰۵، حجم نمونه سهمیه ای در دسترس اختصاص داده شد.
در خصوص بیماران طی مطالعه بر روی۲۰ بیماربا احتساب …   =… و SD=………… و نامحدود بودن جامعه با ۰۵/۰=α ، حجم نمونه ۲۶۹ نفر برآورد گردید.
روش نمونه گیری:
در مورد پرسنل اتاق های عمل، بصورت………….
در مورد بیماران بصورت……………………………………………………………………………………………………بودکه …………………………………………………………………………………………………….انجام گرفت.
محیط پژوهش
کلیه اتاق های عمل مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز شامل:
* مرکز آموزشی و درمانی امام رضا (ع) تبریز
* مرکز آموزشی و درمانی سینا تبریز
* مرکز آموزشی و درمانی شهداء تبریز
ابزار گردآوری داده ها
۱)چک لیست جراحی ایمن^[۴۶]
* چک لیست جراحی ایمن که توسط سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۸ میلادی ساخته شده است و شامل ۴ قسمت میباشد:
قسمت اول مربوط به مشخصات بیمار است که شامل: نام و نام خانوادگی بیمار، شماره پرونده بیمار، بخش مربوطه، نام جراح و نام عمل جراحی است
قسمت دوم مربوط به بیانیههای مرتبط با ایمنی بیمار قبل از بیهوشی است که شامل ۱۹ بیانیه میباشد که بصورت: بلی- خیر - کاربردی ندارد، طراحی شده است.
قسمت سوم مربوط به بیانیههای مرتبط با ایمنی بیمار در حین عمل جراحی است که شامل ۱۳ بیانیه میباشد که بصورت: بلی- خیر - کاربردی ندارد، طراحی شده است.
قسمت چهارم در رابطه با به بیانیههای مرتبط با ایمنی بیمار قبل از ترک اتاقهای عمل است که شامل ۸ بیانیه میباشد که بصورت: بلی- خیر - کاربردی ندارد، طراحی شده است.
۲)پرسشنامه فرهنگ ایمنی بیمار منتشر شده توسط آژانس تحقیقات و کیفیت بهداشت و درمان آمریکا (۲۰۱۱)^[۴۷] این پرسشنامه از دو بخش تشکیل شده است که بخش اول حاوی اطلاعات دموگرافیک و در بخش دوم سوالاتی در مورد ابعاد ۱۲گانه فرهنگ ایمنی بیمار در ابعاد مختلف مطرح گردیده است که این ابعاد عبارتند از: “درک کلی پرسنل به ایمنی بیمار"،"انتظارات و عملکرد سرپرست بخش در راستای ارتقاء ایمنی بیمار"،"آموزش سازمانی یا بهبود مستمر"،"کار تیمی درون واحد ها"،” ارتباطات باز و شفاف"،"بازخورد و ارتباطات در ارتباط با خطاهای ایمنی"،"پاسخ های غیر تنبیهی به خطاها"،” گزینه های مربوط به حجم
کاری پرسنل"،"حمایت مدیر بیمارستان از ایمنی بیمار"،"کارتیمی در بین واحدهای مختلف بیمارستانی"،"نحوه انتقال بیمار بین بخش ها” و در نهایت “فراوانی حوادث گزارش شده"(مجموعا"۴۲ سوال). این پرسشنامه با بهره گرفتن از مقیاس لیکرت، امتیاز دهی گردیده و پاسخ سوالات با گزینه های کاملا” موافقم(با امتیاز۵) تا کاملا” مخالفم (با امتیاز۱) امتیاز دهی گردیده است. در ارتباط با سوالاتی که دارای مفهوم منفی می باشند، شیوه امتیاز دهی بر عکس می باشد به نحوی که کاملا” موافقم کمترین امتیاز(۱) و کاملا” مخالفم بیشترین امتیاز(۵) را به خود اختصاص می دهد.
برای تعیین وضعیت فرهنگ ایمنی در هر یک از ابعاد، نمرات سوالات هر بعد جمع و تقسیم بر تعداد سوالات هر بعد خواهد شد. و برای بدست آوردن امتیاز کلی فرهنگ ایمنی بیمار نیز امتیاز ۴۲ سوال پرسشنامه با هم جمع سپس بر تعداد سوالات(۴۲) تقسیم خواهد گردید. این ابزار در ایران توسط عبداله زاده و همکاران(۱۳۹۱)و توسط…………………… استفاده شده است و پایائی پرسشنامه با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ …… و ………….محاسبه گردیده است(رفرانس مقاله برومند).
تعیین اعتبار علمی(روائی)
روائی اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است، اشاره می کند. به سخن دیگر، آزمونی دارای روائی است که برای اندازه گیری آنچه مورد نظر است، مناسب باشد. جهت استفاده از پرسشنامه، ابتدا پرسشنامه از زبان انگلیسی به زبان فارسی ترجمه گردید و سپس صحت ترجمه انجام شده مورد بررسی قرارگرفت و در نهایت جهت بررسی روائی، پرسشنامه ی ترجمه شده از روش صوری و محتوائی استفاده شد. این پرسشنامه توسط ۱۰ نفر از اساتید پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز بررسی و مورد تائید قرار گرفت.

ـ ساختمان: اسکلتی که خانه را در بر می‌گیرد. البته در تقسیم‌بندی دیگری فضای مسکونی را به دو قسمت سرپوشیده (خانه) و سرباز (فضای سبز شخصی وابسته به خانه) تقسیم‌بندی می‌کند.
۲ـ فضاهای عمومی: هرگونه اظهار نظر در مورد اینکه عناصر تشکیل دهنده عرصه عمومی شکل ساخته شده، چیست شاید طی زمان تغییر پیدا کند(لنگ، ۱۳۸۱: ۱۹).
در تعریفی عرصه عمومی از آن دسته مکان‌هایی تشکیل می‌شود که همه به آن دسترسی داشته باشند. گر چه این دسترسی ممکن است در زمان‌هایی محدود شده باشد. این مفهوم هم فضاهای درونی و هم بیرونی را شامل می‌شود. فضاهای بیرونی مانند: خیابان‌ها، میادین و پارک‌ها و فضاهای درونی مانند رواق‌ها، سالن‌های ایستگاه قطار و ساختمان‌های عمومی و فضاهای دیگری که عامه مردم به آن دسترسی دارند، نظیر فضاهای داخلی مجتمع‌های تجاری(لنگ، ۱۳۸۱: ۱۸). فرانسیس تیبالدز (۱۹۹۲) فضاهای عمومی را مهم‌ترین بخش شهر می‌داند و معتقد است که این فضاها، مکان‌هایی‌اند که بیشترین برخوردها و کنش‌های متقابل میان افراد در آن‌ها به وقوع می‌پیوندد و شامل تمامی بخش‌های شهرند که مردم دسترسی فیزیکیبه آن دارند. بنابراین مرزهای این فضاها، خیابان‌ها، پارک‌ها یا میدان‌ها با بناهایی که آن‌ها را محدود می‌سازند، تعیین می‌شوند (تیبالدز، ۱۳۸۵: ۱). در تعریفی دیگر فضای عمومی را می‌توان به مثابه فضایی تعریف کرد که اجازه می‌دهد مردم به آن دسترسی داشته باشند و فعالیت‌هایی در آن صورت پذیرد و فضایی است که یک سازمان عمومی آن را کنترل می‌کند، و فضایی است که در جهت منافع عموم تامین و اداره می‌شود(مدنی پور، ۱۳۸۷: ۲۱۶-۲۱۵).

۳ـ شبکه ارتباطی: هر چند که با توجه به مباحث بالا می‌توان دسترسی‌ها و شبکه ارتباطی را جزء فضای عمومی به شمار آورد. اما از آن جهت که یک عنصر اساسی در کالبد و سیمای شهر است و می‌توان نقش مهمی برای آن در ارتباط عناصر کالبدی شهر در نظر گرفت به عنوان یک بعد از ابعاد کالبدی شهر مورد توجه قرار می‌گیرد. از این رو بزرگانی همچون لینچ عامل مسیر یا راه را به عنوان یکی از پنج عامل کلیدی سیمای شهر معرفی می‌کند.
نظام ارتباطات و یا شبکه ارتباطی را می‌توان به ایجاد ارتباط میان اجزا یا به بیان درست‌تر به ایجاد ارتباط بین عملکردهای گوناگون شهر تعریف کرد که خود دارای دو وجه عملکردی و کالبدی است. به عبارت دیگر، فضای ترافیک جریان حمل و نقل و ترافیک (آمد و شد) در شهرها، همان شبکه ارتباطی یا خیابان‌ها و کوچه‌هاست که خود، سازمان و سلسله مراتبی خاص دارد. شبکه ارتباطی در شهرهای گوناگون و دردوره‌های متفاوت بر حسب نوع وسائط نقلیه و تنوع مکانی شهر، اشکال یا ساختارهای گوناگون می‌یابند که خود یکی از شاخص‌های استخوانبندی شهر است(سعیدنیا، ۱۳۸۱: ۱۱).
۴ـ فضای کار و اشتغال: فضای کار و اشتغال که از آن به عنوان کاربری تجاری یاد می‌شود، یکی از ابعاد محیط کالبدی و فضاهای شهری است. وجود مکان‌هایی مانند بازار از روزگاران قدیم در شکل‌دهی به بافت شهرها موثر بوده است. چنان که به عنوان یکی از عناصر شهر معرفی می‌شد.
تاثیر هر یک از ابعاد کالبدی محیط در کیفیت و ارتقای زندگی بر هیچ کسی پوشیده نیست. برنامه‌ریزان شهری علاقه و توجه زیادی به ارتباط بین ابعاد کالبدی محیط و کیفیت حیات اجتماع دارند. فضاهای عمومی بسیاری از شهرهای اروپایی، نمونه‌های برجسته و سودمندی از چگونگی و توانایی برنامه‌ریزی و طراحی خلاق شهری در افزایش و بهبود این کیفیت محسوب می‌شوند.
سالن‌های اجتماعات شهر، اداره‌های پست، مدارس، بیمارستان ها و سایر تسهیلات زیرساختی، بخش‌های اصلی چشم انداز اجتماع محلی را تشکیل می‌دهند و تاثیرات مشخصی بر وجوه زیبایی شناسی آن دارند .فضاهای عمومی از قبیل بولوارها، پارکها، آبنماها و باغها نیز در کنار این تسهیلات در کیفیت محیط مناظر، بوها، صداها و احساسات شریک‌اند .علاوه برای ننگهداری و نوسازی دائمی این تسهیلات و فضاها حتی می‌تواند ازکیفیت آن‌ها درطراحی اولیه مهم‌تر باشد (استین، ۱۳۸۰: ۸۱).
۲-۳-۳- کیفیت محیط شهری^[۱۵]
مشخص کردن فاکتورها و شاخص‌هایی که تمام سطوح کیفیت محیط شهری را شامل شود کمی مشکل به نظر می‌رسد(Nichol and Wong, 2004: 51).
کیفیت محیط شهری جنبه‌ای از کیفیت زندگی است که در برگیرنده احساس رفاه، آسایش و رضایت مردم از عوامل کالبدی ـ فضایی، اجتماعی ـ اقتصادی، زیست محیطی و سمبلیک محیط زندگی‌شان است. به عبارت دیگر کیفیت محیط نه تنها به حوزه‌های برآورد سازی نیازهای مادی انسان توجه دارد بلکه همچنین به تامین و ارتقای ظرفیت‌های اجتماعی و توسعه اجتماعات که بر الگوهای رفتار اجتماعی آن‌ها نیز تاثیرگذار است، هم توجه دارد( رفیعیان و عسگری، ۱۳۸۶ : ۹).
کیفیت محیط شهری بستگی به کیفیت زیرساخت‌های شهر و مدیریت مناسب آن‌ها دارد، و شامل محیط کالبدی(فیزیکی) مانند (مدیریت آب باران، کیفیت هوا، فضای سبز، سرو صدا، ترافیک و…)، تسهیلات مربوط به مسکن (تامین آب، برق، گاز، تلفن، بهداشت، دفع فاضلاب و…) و محیط اجتماعی (جامعه، استقلال، کنش‌های اجتماعی، احساس رضایت و امنیت اجتماعی) می‌شود(Kamruzaman and et al, 2007: 14).
کیفیت محیطی به عنوان شاخصی برای اندازه‌گیری درجه‌ای از محیط که برای زیستن انسان مناسب می‌باشد، مورد استفاده قرار گرفته است.بر طبق استانداردهای برنامه شهری چین، مفهوم کیفیت محیطی شهر می‌تواند چنین تعریف شود؛ کیفیت محیطی شهر درجه‌ای است که تمام محیط یا برخی عناصر محیط در مقیاس شهر همانند، اتمسفر و آب جهت زیست انسان، اقتصاد شهری و محیط اجتماعی مناسب باشد(Kaili,2003: 6).
بنا به گفته بحرینی علی‌رغم تمام ویژگی‌هایی که برای کیفیت محیط شهری عنوان می‌شود، توجه و تاکید اصلی همچنان روی ساخت و شکل کالبدی است. موضوعی که بیش از همه در مطالعات مربوط به کیفیت محیط مورد نظر بوده همان ساخت شهر و خوانایی شکل آن بوده است. این مطالعات عناصر و عواملی نظیر هویت، خصوصیات و مشخصات محله‌ای، گویایی و وضوح الگوی خیابان‌ها و … را در بر می‌گیرد(بحرینی، ۱۳۸۶: ۲۱۱).
تعاریف دیگری از کیفیت محیط شهری ارائه شده است که در جدول (۲-۴) آورده شده است.
جدول (۲-۴): تعریف کیفیت محیط شهری از دیدگاه محققان و مجامع بین‌المللی

مأخذ: Van Kamp and et al, 2003: 7. Mikyoung, 1989: 5
۲-۴- دلایل و ضرورت توجه به کیفیت محیط در برنامه‌ریزی شهری
برای اولین بار در تاریخ بشریت اکثریت مردم جهان در مکان‌های شهری زندگی می‌کنند. علاوه بر این در قرن حاضر تعداد ساکنان شهری و فرایند شهری شدن در حال افزایش است(Pacione,2003/2:1). رشد سریع شهرها به خصوص در شهرهای بزرگ، با ویژگی‌هایی چون، تمرکز بالای جمعیت و حجم زیاد فعالیت‌های اقتصادی تأثیرات منفی بر محیط شهری خواهد داشت(Fadda and Jiron, 1999: 261). بنابراین کیفیت محیط شهری به عنوان فضای زندگی مردم جهان، به عنوان موضوع اساسی مورد توجه محققان دانشگاه، سیاست­گذاران، برنامه‌ریزان شهری و شهروندان است(Pacione,2003/2:1). در دهه‌ های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یک بحث تخصصی و عمومی در جامعه تبدیل شده است و توجه مردم از اهداف مادی به ماهیت زندگی در مجموعه‌های ناکارآمد شهری معطوف شده است. آنچه در این میان واضح است این است که تمام مشکلات شهری یک مولفه‌ی کیفیت محیطی دارند، به عبارتی دیگر بسیاری از مشکلات محیطی به سرعت به مشکلات شهری تبدیل خواهند شد(Porteous, 1971:155-156).
نگاهی به فرایند برنامه‌ریزی شهری کشور و تحقیقات انجام شده در این زمینه در چند دهه گذشته و نتایج عینی و ملموس آن نشان می‌دهد که این طرحها از پاسخگویی به نیازهای کیفی در محیط‌های شهری بازمانده‌اند و عملاً به نتایج قابل قبولی دست نیافته‌اند(دیز خلیلی، ۱۳۸۵: ۱). کیفیت یکی از مفاهیم محوری دانش شهرسازی بوده که از اهمیت نظری و عملی فراوانی برخوردار است. گذشته از اهمیت نظری، به واسطه بحران کیفیت که در حال حاضر محیط‌های شهری در ایران با آن مواجه‌اند، مبحث کیفیت از نظر عملی نیز به بحث جدی بدل گردیده است. با توجه به اهمیت مسئله “کیفیت” به نظر می‌رسد چنانچه برنامه‌ها و مداخلات کالبدی در شهرها، همچون گذشته بدون توجه لازم به کیفیت محیط شهری در مراحل مختلف تصمیم‌گیری صورت پذیرد، تضمینی برای دستیابی به محیط‌های دارای کیفیت شهری مطلوب وجود نخواهد داشت(همان: ۲۵).
در عصر حاضر برنامه‌ریزی شهری دارای چهار هدف اساسی و اولیه به شرح زیر است:

نشر اکاذیب و روزنامه نگاری زرد:
روزنامه نگاری زرد به آن نوع روزنامه نگاری گفته می شود، که با بهره گرفتن از روش‌های مبتذل، برای جذب مخاطبان هر چه بیشتر اقدام می کند. روزنامه نگاری زرد معمولا از معیارهای روزنامه نگاری روشنفکرانه و علمی تبعیت نمی کند و مقیاس آن به هیچ عنوان ویژگی نخبگی را متبادر نمی کند. این نوع روزنامه نگاری به SENSATIONAL JOURNALISM معروف است، یعنی متکی بر احساسات مخاطبان است.

نشریات زرد به دنبال تیراژ بالا و درنتیجه جلب هر چه بیشتر توده مردم هستند. آنها با غلو و بزرگ نمایی و در عین حال به زبانی ساده و سطحی، پیام‌های ارتباطی را طراحی و ارسال می نمایند تا مخاطبان بیشتری را به خود جذب نمایند. همین اقدام آنها منجر شده است تا به آنها لقب POPULAR JOURNALS داده شود.
به طور کلی روزنامه نگاری زرد از تاکتیک هایی نظیر درشت نمایی پیام، دست چین کردن پیام ، جنجال آفرینی خبری ، فوریت بخشیدن ساختگی به خبر و همسو سازی پیام با مخاطبان، استفاده از عاطفه گیرندگان پیام ، به میزان بسیار زیادی بهره می گیرد.
باید توجه داشت که زردنویسی در هر رسانه ای حتی در رسانه‌های جهانی نیز صورت می گیرد و صرفا مختص نشریات و رسانه‌های زرد نیست.
از سوی دیگر زردنویسی در همه انواع رسانه ها صورت می گیرد و طیف آن از رسانه ها جمعی تا به رسانه‌های تعاملی سایبر، از انواع رسانه نوشتاری تا رسانه دیداری - شنیداری گسترده است. .
در مورد وبلاگهای زرد نیز می توان از وبلاگهایی که به زندگی خصوصی افراد می پردازند و یا به وبلاگهایی که به انتشار داستان زندگی هنرپیشگان و خواننده‌های مورد علاقه خود می پردازند، اشاره کرد^[۱۷۱].
اهمیت کار خبرنگار و رسانه در این است، که جامعه او را حلقه واسط خود با حقایق می داند و بر پایه اطلاعات و اخبار دریافتی از رسانه تحلیل و برنامه ریزی نماید. اگر رسانه به عمد اطلاعات و اخبار غیر واقعی در اختیار جامعه قرار دهد علاوه بر اینکه به اعتماد جامعه به خود خیانت کرده اعتبار خود را نیز از دست می دهد. ^[۱۷۲]
امروزه نشر اکاذیب در رسانه‌های خبری از حالت ساده گذشته فراتر رفته و شکل نشر اکاذیب نیز دچار تغییرات فراوانی شده است. رسانه‌های خبری ناسالم ترجیح می‌دهند که به جای نشر دروغ به صورت مستقیم و آشکار که حساسیت مخاطبان را بر می‌انگیزد، در قالب‌های متنوع و در لایه‌های تحلیل ها و گزارش‌ها یا با بزرگ نمایی یا کوچک سازی‌های رایج حوادث و با بهره گرفتن از شگردهای مختلف هنری و غیره به مخاطبین دروغ بگویند.
این تاکتیک ها نظیر درشت نمایی پیام، دست چین کردن پیام ، جنجال آفرینی خبری و فوریت بخشیدن ساختگی به خبراست که به میزان بسیار زیادی مورد استفاده قرار می گیرند. نشر اکاذیب از سوی رسانه‌های جمعی به هر نحو ممکن چه به صورت مستقیم یا به صورت غیر مستقیم حرام می باشد .
بهتان (نسبت دادن غیر واقع به دیگری):
مفهوم بهتان:
بهتان در لغت به معنای کذب می باشد^[۱۷۳].
مفهوم بهتان در کلام فقها:
بهتان نسبت دروغین و ناروا به کسی دادن است. در نسبت بین بهتان و غیبت اختلاف می باشد. برخی برآنند که نسبت میان آن دو تباین است؛ بدین معنا که غیبت عبارت است از بدگویی پشت سر کسی به صفتی که در او وجود دارد اما بهتان بدگویی از شخص به صفتی است که در او وجود ندارد؛ خواه در حضور وی باشد یا در غیاب او. ولی برخی دیگر، نسبت را عموم وخصوص من وجه می دانند؛ بدین بیان که غیبت، بدگویی پشت سر شخص است. خواه آن بدی در او باشد یا نباشد. در این تفسیر، غیبت شامل بهتان به شخص در غیاب وی نیز می شود و احکام غیبت همچون وجوب حلالیت طلبیدن برآن بار می گردد^[۱۷۴].
۳٫۶٫۲ادله حرمت بهتان:
بهتان؛ حرام بلکه حرمت آن از غیبت نیز شدیدتر است^[۱۷۵].
۳٫۶٫۲٫۱قرآن:
بهتان به خداوند از گناهان کبیره می باشد^[۱۷۶].
((قل ان الذین یفترون علی الله الکذب لایفلحون- متاع فی الدنیا ثم الینا مرجعهم ثم نذیقهم العذاب الشدید بما کانوا یکفرون ))^[۱۷۷]
بگو:” آنها که به خدا دروغ می بندند، (هرگز) رستگار نمی شوند. بهره ای (ناچیز) از دنیا دارند؛ سپس بازگشتشان به سوی ماست؛ و بعد، به آنها مجازات شدید به سزای کفرشان می چشانیم".
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
((والذین یؤذون المؤمنین و المؤمنات بغیر مااکتسبوا فقد احتملوا بهتانا و اثما مبینا))^[۱۷۸].
و آنان که مردان و زنان با ایمان را به خاطر کاری که انجام نداده اند، آزار می دهند، بار بهتان و گناه آشکاری را به دوش کشیده اند.
۳٫۶٫۲٫۲روایات:
روایتی از امام صادق علیه السلام در این باره نقل شده است:
“آن گاه که مؤمن به برادر مؤمنش بهتان زند،ایمان در دل او ذوب می شود، همان گونه که نمک در آب ذوب می شود”^[۱۷۹].
در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام در این باره آمده است:
“کسی که برادر دینی اش را متهم کند، بینشان حرمتی وجود ندارد.”^[۱۸۰]
در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است:
“اگر کسی سخنی را بر ضد مؤمنی نقل کند وقصدش از آن، زشت کردن چهره او و از بین بردن وجهه اجتماعی اش باشد و بخواهد او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از محور دوستی خود خارج می کند و تحت سرپرستی شیطان قرار می دهد، (ولی)شیطان هم او را نمی پذیرد.”^[۱۸۱]
موضوع این روایت هر چند اختصاص به بهتان ندارد. شامل غیبت و ….. می شود اما یکی از مصادیق آن بهتان است. که علاوه بر حرمت، دامن گیر کسی می شود که اقدام به بهتان می کند.
۳٫۶٫۳ بهتان در دستورالعمل برنامه سازی BBC:
بهتان، نه تنها در دین اسلام و نهاد خبررسانی اسلامی مذموم است،بلکه در رسانه‌های جمعی غیردینی و
سکولار نیز ناپسند شمرده شده است، در دستورالعمل برنامه سازی BBC آمده است:
اگر ما چیزی را پخش کنیم ،که افترا محسوب شود، ممکن است مرتکب جرم شویم. ایراد افترا به افراد، سازمان ها یا گروه ها صورت می گیرد این خطر وجود دارد و فرقی نمی کند،که اظهارات حاوی بهتان مکتوب باشد یا شفاهی. درهر حال بی بی سی مسئول است،بدون توجه به آنکه چه کسی این حرفها را زده است وفرقی نمی کند که برنامه تولید خود بی بی سی باشد یا یک تولید مستقل یا اینکه برنامه در کجای جهان پخش شده است.
دادگاه ها آزمون هایی را برای تشخیص افترا بودن یک صحبت برگزار می کنند ،که عبارتند از اینکه:
-آیا این صحبت، فرد را در نظر افراد عاقل تحقیر می کند؟
-آیا باعث می شود، که فرد از جامعه طرد و تحریم بشود؟
- آیا او را در معرض نفرت، استهزاء یا خصومت قرار می دهد؟
-آیا به شغل و حرفه او لطمه می زند؟
بهتان گاهی اوقات در نمایش تصویری ایجاد می شود، که بی بی سی آن را غیر قانونی دانسته است. هنگامی که افراد در نمایشها تصویر می شوند ما باید حداکثر تلاش خود را بکنیم تا موضوع را از قبل به آنان یا بستگان زنده آنان اطلاع بدهیم.آنها به طور خود کار حق متوقف کردن برنامه در حال پخش یا ساخته شدن را ندارند. مطابق قانون تهمت ، اشخاص زنده در برخی شرایط حق اقامه دعوا در این مورد را دارند^[۱۸۲].
باید این را در نظر بگیریم، که احتمال ایراد افترا در نتیجه کنار هم قرار گرفتن کلمات وتصاویر هم وجود دارد این اتفاق ممکن است در اثر بی دقتی در استفاده از پس زمینه‌های عمومی(یا کاغذ دیواری) در تصاویر روی دهد، مثلا:
یک نمای عمومی از تماشاگران فوتبال، که در آن افراد، قابل شناسایی هستند، به اضافه نوشته یا جمله ای در مورد ((لات ها)) در کنار آن.
یک نمای عمومی از مسلمانان،که در آن افراد قابل شناسایی هستند، همراه با جمله ای در مورد الکل.
البته یک راه دیگر ایراد افترا به شکل تصویری، استفاده از تصاویر غیر دقیق است:
تصویر یک مامور پلیس با لباس شخصی که با دستبند به یک مرد بازداشت شده متصل است، که در آن روشن نیست کدام مرد مجرم است، یا تصویری از یک خانه در حومه شهر که گفته می شود محل ساختن بمب است و در آن پلاک‌های دو خانه دیده می شود معلوم نیست اتهام متوجه کدامیک از خانه هاست^[۱۸۳].
اضلال(پیام گمراه کننده):
مفهوم اضلال:
مفهوم گمراهی و ضلال در کتب فقها و همچنین مفهوم اخلال در مبانی اسلام در قانون اساسی به عنوان حریم و محدوده آزادی اطلاع رسانی آمده است.
آنچه از مجموع سخنان فقهاء می‌توان استفاده کرد، کتب ضلال به نوشته‌هایی گفته می‌شود که برای عرف و نوع مردم، انحراف و گمراهی از عقاید ، اخلاق ، باورها و احکام را ایجاد می‌کند^[۱۸۴].
نکته قابل توجه این است که حکم حرمت، منحصر به کتاب نیست و شامل خبر و همه اقسام انتقال پیام می‌شود، نتیجه اینکه خبری که در راستای ترویج ضلال و گمراهی و دوری مردم از معنویت و حقیقت شود، تولید و توزیع آن حرام خواهد بود.
.۱٫۱۷۳٫ مراد از کتب ضلال در کلام فقهاء: