سعدی بارها در آثارخود به این نکته اشاره میکند که صبر عاقبتی خوب و خوش دارد و انسان صبور در عرصه زندگی پیروز میدان است و او است که در نهایت نتیجه دل خواه را میبرد. سعدی گویا خود این موضع؛ یعنی صبوری و رستگاری را تجربه کرده است و نتیجه آن را به طور ملموس دریافته است. این است که میگوید «راست گفتی» که اگر صبر کنی فرج مییابی، ولی این توانایی در هرکسی نیست
راســت گفــتــی کــه فرج یــابی اگر صبر کنی صبر نـــیکســت کســی را که توانایی هست
(همان: ۵۰۳)
شکر خــوشســت و لــیکن حــلاوتش تـو ندانی من این مـعامـلـه دانـم که طعم صبــرچشیدم
(همان: ۶۶۲)
غــنیمت دان اگــر روزی بشادی در رسی ای دل پس از چندین تحمّلها که زیر بــار غم کردی
(همان: ۷۵۴)
تحمل بار فراق و زهر جدایی به امید رسیدن و نوشیدن شربت گوارای وصال و چمیدن در گلشن وصل دوست راهیست که سعدی در صحرای صبر به روندهی راه نشان میدهد و از او میخواهد که با ابرام و محکم در این را قدم بردارد:
چه خــوش است در فـراقی همه عمر صبر کردن به امــید آنــکه روزی به کــف اوفتد وصــالی
(همان: ۷۷۸)
نبــایــد گر بــسوزنــدت که فــریاد از بـرخیزد اگر خواهی که چون پروانه پیش شمع بنشینی
(همان: ۱۰۳۲)
سعدی صـــبـور بــاش بــرین ریــش دردنــاک باشد کــه اتفاق یکی مـــــــرحـم اوفـــــتد
(همان: ۵۳۵)
دلا گــــــر عاشـــقی مــی سوز و مـــی ســاز تــنــا گر طــالبــی مـی پــرس و مــی پوی
(همان: ۸۱۱)
بسیار صـــــــــبر باید تــا آن طبــیــب دل را درکــــوی دردمــنــدان روزی گــذر بـباشد
(همان: ۱۰۰۵)
زنــدگانی صـــرف کردن در طلب حــیفی نباشد گـــر دری خواهد گشودن سهل باشد انتظاری
(همان: ۶۳۲)
زمان رفته باز آید ولیکن صــــــــبر می بــــاید کــه مستخلص نمی گردد بهاری بی زمستانی
(همان: ۷۹۸)
طبیب از من به جان آمد که سعدی قصه کوته کن که درت را نمــیدانـم بــرون از صـــــــــبر
(همان: ۸۰۰)
درمــانی جهد سودی نکند تن بــه قــضا دردادم ور تحمـــل نکنم جور زمان را چــه کــنـــم
(همان: ۶۹۰
۵-۱-۱۶- صبر نا بجا
سعدی در همه کار صبر را چارگر و مفید نمیداند. از نظر او، زمانی که صبر مایهی از دست رفتن زمان مناسب برای انجام کاری مفید و شایسته است روا نیست. ممکن است در اثر درنگ و صبر، ضرر و زیانهای جانی و مالی جبران ناپذیری رخ دهد. بنابراین مقام و زمان صبر معلوم است. در جایی نیز ممکن است صبر حمل بر بلاهت و نادانی شود. در چنین مواقعی از نظر سعدی صبر درست نیست و انسان عاقل باید به موقع انعکاس لازم را نشان دهد. سعدی چنین صبری را صبر به معنای واقعی نمیداند بلکه آن را حمل بر بلاهت میکند. صبر اساساً ریشه در عقل و اندیشه دارد. انسان عاقل در مواقعی خطر یا فسادی جبران ناپذیر در حال وقوع است و توانایی دارد با مداخله جلوی آن را بگیرد نمیماند و نگاه کند. سعدی چنین حالتی را صبر نمیداند بلکه آن را جهل و بلاهت میشمارد. او در این باره میگوید:
«نیک مردی به جای خود است نه چندان که بدان چیره گردند و دیدههاشان خیره. نه هرکه خواهد نامش به نیکمردی برآید بر حیف نا انصافانش صبر باید کرد، و این راخرد مندان مروت نخوانند بلکه سست رایی.»
«صبر وتأنی در همه کاری پسندیده باشد مگر در صدماتی که اگر تأخیری افتد تدارک آن فوت شود همچون گرفتن غریق وکشتن حریق.» (همان: ۱۱۲۱)
سعدی امّا در مقام و معنایی دیگر نیز صبر را بر نمیتابد. سعدی معتقد است اگر عشقی عشق راستین باشد، نباید عاشق سر راحت و آرام بر زمین بگذارد. زیرا منتهای عشق بی صبری است.
کمــال شــوق نــدارنــد عــاشقــان صـــــبـور که احتمال ندارد بـــــــر آتــش افسردن
(همان: ۷۱۱)
صبـــرم از دوســت مــفرمـــای و طـعنت بگذار کاین بلاییــست کـه از طبع بشر می نرود
(همان: ۵۹۴)
سعدی عشق و صبوری را دو مقوله ی نامتعارف می بیند وبر عاشق صبور زبان طعن و تمسخر می گشاید. چنین عاشقی از نظر سعدی بویی از عشق نبرده و ادعایی دروغین دارد. سعدی کمال عشق را در بی صبری می بیند .عاشق باید در تمام احوال آنی فارغ از یاد معشوق نباشد. کسی که می تواند سرراحت بر بالش بگذارد و به خواب رود ، از نظر سعدی هنوز در عشق تمام نیست:
هـــــــر که بی دوســت مـی بــرد خــوابــش هم چنان صـــبر هــست وپــایـــابــش
(همان: ۶۲۶)
قیــمــت عشــق نــدانـد قــدم صــدق نــدارد سست عهــدی که تحمل نکند بار جفا را
(همان: ۳۱۹)
سعدی معتقد است که در برابر دشمن صبری که حمل بر زبونی می گردد شایسته نیست. او میگوید در برابر دشمن باید با شجاعت و جسور بود تا بردباری و تحمّل را به معنی ترس تعبیر نکنند و بر آدم دلیری کنند:
جوشـــن بــیــار و نــیزه و بــر گستـوان ورد تـــا روی آفـــتاب معفر کنـــــم به گرد
گر بردبـــار بـــاشی و هـــشیار و نــیــکمـرد دشمن گمان بــرد که بترســـیدی از نبرد
(همان: ۲۱۵)
سعدی بر این باور است که دربرابر افراد بد نباید کوتاه آمد، زیرا این کار نه تنها باعث نمیشود که آنها طریق صلاح اختیار کنند بلکه این عمل باعث میشود بر بدی و گژ رفتاری خود بیفزایند:
کــسی بــا بــدان نــیــکویــی چــون کــند؟ بـــــــدان را تحـــمل، بد افزون کـــند
(همان: ۱۸۴)
۵-۱-۱۷ - صبر و قناعت
سعدی صبر را برای انسان چون وسیلهای دفاعی میداند که میتواند از آن در برابر خواهشها و خواستههای نفس و وسوسههای اغواگر آن از خود دفاع کند و از فرو افتادن در سراشیب سقوط و نابودی جلوگیری به عمل آورد. او نفس را به ماری تشبیه میکند که به قوّت صبر و مقاومت در برابر آن میتوان از سموم زهرآگینش در امان بود:
بر ســر آنم کــه پــای صبــر در دامــن کشم نفس را چون مار خـــط نهی پیرامن کشم
(۳-۱۷)
به طوری که ، نرخ تورم و ، واریانس شرطی نرخ تورم به عنوان شاخص نااطمینانی تورم، متغیر وضعیت با دو رژیم و جمله اختلال است. فرض می شود متغیر وضعیت دو مقدار مختلف را اختیار می کند، وقتی این مقدار برابر یک است نظام اقتصادی در وضعیت فشار تورمی فزاینده[۹۲] است (تورم از سطح اولیه افزایش مییابد) در مقابل، وقتی مقدار دو را اختیار می کند نظام اقتصادی در وضعیت فشار تورمی کاهنده[۹۳] است. معادله (۳-۱۶)، نشان دهنده میانگین نرخ تورم، که یک مدل انتقال رژیم گارچ در میانگین است. پارامترها در معادله (۳-۱۶) تحت تأثیر متغیر وضعیت قرار میگیرند.و به ترتیب جمله عرض از مبدأ و ضریب اتورگرسیو هستند ونشان دهنده ضریب جمله گارچ در میانگین و انعکاس دهنده اثر نااطمینانی تورم بر بر تورم در رژیمهای مختلف است. اگر علامت آن مثبت باشد نااطمینانی تورم، تورم را افزایش اما در صورتی که علامت منفی باشد نااطمینانی تورم، نرخ تورم را کاهش میدهد.
معادله (۳-۱۷)، نشان دهنده معادله واریانس شرطی در دو رژیم میباشد. واریانس شرطی یک گارچ نامتقارن است که به متغیر وضعیت که نشاندهنده دو وضعیت نوسان تورمی زیاد و کم میباشد وابسته و مستقل از متغیر وضعیت میباشد. اگر s2t =۱، حالت نوسانات زیاد[۹۴]، و اگر s2t = ۲، حالت نوسانات کم[۹۵] نشان میدهد متغیر شاخص است. اگر باشد I برابر مقدار یک می شود و Iبرابر مقدار صفر است زمانی که باشد. اثر تورم بر نااطمینانی تورم توسط علامت ضریب نشان داده می شود. اگر علامت ضریب مثبت باشد افزایش تورم باعث افزایش نااطمینانی تورم می شود و نظریه های فریدمن (۱۹۷۷) و بال (۱۹۹۲) تأیید می شود. اگر علامت ضریبمنفی باشد اثر تورم بر نااطمینانی تورم منفی است. در این معادله برای بررسی متقارن یا نامتقارن بودن اثر شوکها، اگر باشد شوکهای منفی اثرات کوچکتری بر نااطمینانی تورم دارند و اگر باشد اثر شوکهای منفی بیشتر از شوکهای مثبت می شود.
برای ساده سازی دو متغیر وضعیت را مستقل در نظر میگیریم. روند تکامل هر متغیر وضعیت فرض می شود از زنجیره مرتبه اول مارکوف پیروی می کند و ماتریس احتمال انتقال برای و به ترتیب به صورت زیر تعریف می شود:
(۳-۱۸)
(۳-۱۹)
بیانگر احتمالی است که متغیر وضعیت از حالت یک به دو منتقل می شود همچنین نشانگر احتمالی است که متغیر وضعیت از حالت دو به یک منتقل می شود.
گایدولین و تیمرمن[۹۶] (۲۰۰۵) نشان دادند وقتی تغییر ساختار رخ میدهد آزمونهای تشخیصی که برای جمله اختلال، استفاده می شود مانند BDS، جارک برا و… نامناسب می شود. آنها یک سری تبدیل یافته[۹۷] به جای جمله اختلال ارائه کردند که از طریق فرمول زیر به دست می آید:
(۳-۲۰)
که در آن ، معکوس تابع توزیع تجمعی توزیع نرمال و بیانگر توزیع تجمعی شرطی و نشان دهنده مجموعه اطلاعات در زمان t-1 است. برای مثال، در مدل گارچ در میانگین نامتقارن با دو متغیر وضعیت با توزیع نرمال تابع چگالی تجمعی شرطی به صورت زیر ارائه می شود:
نرخ تورم و متغیرهای وضعیت میباشند.
برای تخمین مدل انتقال رژیم از روش حداکثر درست نمایی استفاده می شود. تابع حداکثر درست نمایی برای مدل گارچ در میانگین نامتقارن با دو متغیر وضعیت با توزیع نرمال به صورت معادله شماره (۳-۲۱) است (چانگ، ۲۰۱۲).
(۳-۲۱)
در ادامه به معرفی این روش پرداخته می شود.
۳-۴- روششناسی تحقیق
در این مطالعه از الگوی سنجی گارچ در میانگین نامتقارن با دو متغیر وضعیت با داده سری زمانی ماهانه طی دوره ۱۳۹۲:۰۵- ۱۳۶۹:۰۱جهت بررسی رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم استفاده می شود. از داده های شاخص قیمت مصرف کننده، جهت محاسبه نرخ تورم استفاده شده است. داده های CPI از سایت بانک مرکزی ایران جمعآوری گردیده است. همچنین برای تخمین مدل انتقال رژیم روشهای مختلفی وجود دارد که در این مطالعه از روش حداکثر درست نمایی استفاده می شود.
۳-۴- ۱- مدل گارچ
بولرسلف در سال ۱۹۸۶، روشی را برای پیش بینی نوسانی که در طول زمان تغییر می کند و به بیان دیگر محاسبه واریانسهای شرطی متغیر در طول زمان ارائه کرده است که از توسعه و تعمیم کار اولیه انگل به وجود آمده است. روش محاسبه واریانسهای شرطی متغیر بولرسلف، مدل اتورگرسیو واریانس ناهمسان شرطی تعمیم یافته نامیده می شود (هاپر[۹۸]، ۱۹۹۶).
در مدل اتورگرسیو واریانس ناهمسان شرطی تعمیم یافته، عبارت واریانس ناهمسانی، واریانس متغیر در طول زمان را بیان مینماید. واژه شرطی نشان دهنده وابستگی به مشاهدات گذشته نزدیک بوده و اتورگرسیو نیز مکانیزم بازخوری را تشریح مینماید که مشاهدات گذشته را به حال پیوند میزند. در واقع، گارچ یک تکنیک است که از واریانسها و شوکهای گذشته و پیش بینیهای آنها برای پیش بینی واریانسهای آینده استفاده می کند ( سونی[۹۹]، ۲۰۰۵). بنابراین، GARCH(q,p) را میتوان با بهره گرفتن از رابطه زیر تعریف نمود.
(۳-۲۲)
به طور کلی، در مدل GARCH(q,p) که به مدل گارچ بنیادی مشهور است، () واریانس شرطی در زمان t ، به واریانسهای q دوره قبل و شوکها با p وقفه زمانی، بستگی دارد (بمز و ویلهاور[۱۰۰]، ۲۰۰۱).
مدل پیشنهادی بولرسلف، از طریق اضافه نمودن q جمله اتورگرسیو برای به مدل (p) ARCH که توسط انگل ارائه شده، بوجود می آید. به طوری که، در صورت حذف جمله از مدل گارچ، همان مدل (p) ARCH حاصل می شود.
برای مشخص شدن گارچ، معادله میبایست کوچکتر از یک باشد تا شرط ایستایی برقرار باشد و علاوه بر این شرط در رابطه مذکور صادق باشد (بولرسلف، ۱۹۸۶).
۳-۴-۲- مدل گارچ در میانگین
انگل و همکاران[۱۰۱] (۱۹۸۷) مدلی را معرفی کردند که بر اساس آن واریانس شرطی وارد معادله میانگین می شود که به مدل گارچ در میانگین معروف است. در این مدل، واریانس شرطی به عنوان یک متغیر توضیحی در معادله میانگین شرطی وارد می شود که از این طریق میتوان اثر نااطمینانی را بر مقدار متغیر مورد نظر بررسی نمود. با توجه به اهمیت بحث بازده دارایی های مالی، نوسانات و نااطمینانی بازدهی این دارایی ها و اثرات متقابل آنها، در اقتصاد کلان مدل گارچ در میانگین جهت بررسی اثرات نااطمینانی در متغیرهای کلان اقتصادی مورد استفاده قرار گرفت.
(۳-۲۳)
متغیر وابسته مورد بررسی، برداری از پارامترها، برداری از متغیرهای توضیحی، واریانس شرطی و خطای پیش بینی میباشند. در معادله میانگین به جای واریانس شرطی میتوان از انحراف معیار شرطی یا لگاریتم واریانس شرطی استفاده نمود.
مدل گارچ در میانگین همچون سایر مدلهای گارچ با روش حداکثر درست نمایی برآورد میگردد.
۳-۴-۳- مدل گارچ گلستن، جاگناتان و رانکل
گلستن، جاگناتان و رانکل (۱۹۹۳) مدل نامتقارنی به نام GJR- GARCH را پیشنهاد کردند که عبارت به مدل گارچ بولرسلف اضافه شده است.
(۳-۲۴)
واریانس شرطی در زمان t، به واریانسهای q دوره قبل و شوکها با p وقفه زمانی، بستگی دارد. پارامتری است که در برگیرنده اطلاعات متقارن یا نامتقارن بودن اثر شوکها بر واریانس شرطی میباشد. اگر باشد اثر شوکهای مثبت بر واریانس شرطی بیشتر از شوکهای منفی است و اگر باشد اثر شوکهای منفی بزرگتر از شوکهای مثبت بر واریانس شرطی میباشد.
Iمتغیر شاخص[۱۰۲] است این متغیر برابر مقدار یک است وقتی که باشد و برابر مقدار صفر می شود زمانی که است(جیانگ، ۲۰۱۲).
۳-۴-۴- مدل میانگین متحرک خودهمبسته[۱۰۳]
جهت بررسی اثر آرچ، که امکان استفاده از مدلهای گارچ تأیید شود ابتدا لازم است یک مدل میانگین متحرک خودهمبسته مناسب برای متغیر تورم انتخاب شود. احتمال این که سری زمانی Y دارای ویژگیهای هر دو فرایند AR و MA باشد، زیاد است. به همین دلیل به این فرایند ARMA گفته می شود. تصریح مدل AR به صورت رابطه زیر میباشد:
(۳-۲۵)
که در آن متغیری است که از فرایند AR از مرتبه P پیروی می کند، پارامترهای مدل و جمله اختلال است که دارای ویژگیهای زیر میباشد: (بروکس، ۲۰۰۸)
برای تعیین درجه P از معیار آکائیک[۱۰۴] استفاده می شود. هدف انتخاب مدلی است که مقدار معیارهای آکائیک آن کمتر باشد. (بروکس، ۲۰۰۸)
در مدلهایی که جمله اختلال از یک فرایند میانگین متحرک پیروی می کند مدل MA با q مرتبه جمله اختلال استفاده می شود. در این حالت جمله اختلال به شکل معادله (۳-۲۶) خواهد بود.
(۳-۲۶)
ε یک جمله اختلال سفید است. معادله بالا مدل MA میباشد که با ترکیب این مدل با AR مدل ARMA(p,q) شکل میگیرد که به صورت معادله زیر خواهد بود. شامل Pمرتبه جمله با وقفه از متغیر Y و q مرتبه جمله اختلال میباشد.
(۳-۲۷)
۳-۴-۵- مدل انتقال مارکوف
در دو دهه اخیر ما شاهد رشد سریع توسعه مدلهای سری زمانی غیر خطی هستیم. الگوهای اتورگرسیو آستانهای[۱۰۵] معرفی شده به وسیله تسی[۱۰۶](۱۹۸۹)، الگوی اتورگرسیو با انتقال ملایم[۱۰۷] لوککونن و همکاران[۱۰۸] (۱۹۸۸) و الگوی انتقال مارکوف[۱۰۹] معرفی شده به وسیله همیلتون[۱۱۰] (۱۹۸۹)، از معروفترین الگوهای غیر خطی هستند که در برگیرنده تغییر رژیم میباشند. مدل انتقال مارکوف همیلتون (۱۹۸۹)، معمولا به عنوان مدل انتقال رژیم شناخته می شود و یکی از مهمترین مدلهای سری زمانی غیر خطی در ادبیات است. مدل انتقال مارکوف برای نخستین بار از سوی کوانت[۱۱۱] (۱۹۷۲)،کوانت و گولدفلد[۱۱۲] (۱۹۷۳) معرفی شده و سپس، از سوی همیلتون (۱۹۸۹) برای استخراج چرخههای تجاری توسعه داده شد. برخلاف دیگر روشهای غیر خطی مانند مدلهای رگرسیونی انتقال ملایم که در آنها انتقال از یک رژیم به رژیم دیگر به صورت تدریجی[۱۱۳]صورت می پذیرد در مدل انتقال مارکوف، انتقال به سرعت[۱۱۴] انجام می شود. الگوهای اتورگرسیو آستانهای و انتقال مارکوف، انتقال ناگهانی بین رژیمها را مشخص می کنند در حالی که الگوی رگرسیونی انتقال ملایم، انتقال ملایم بین دو رژیم را مورد بررسی قرار می دهند (کیم و باتاچاریا[۱۱۵]،۲۰۰۹).
دو تفاوت مهم بین الگوی انتقال مارکوف و الگوی اتورگرسیو آستانهای یا الگوی اتورگرسیو با انتقال ملایم وجود دارد که مزیت الگوی انتقال مارکوف در این مطالعه بر سایر الگوهای غیرخطی که در برگیرنده تغییر رژیم میباشند، نیز به شمار میرود؛ نخست این که، الگوی انتقال مارکوف اطلاعات مقدماتی کمتری نسبت به دو الگوی دیگر وارد می کند. مثلا تابع انتقال در الگوی انتقال مارکوف به راحتی با بهره گرفتن از داده ها برآورد میگردد اما در دو الگوی دیگر، تصریح تابع انتقال مستلزم انتخاب یک متغیر انتقال است که کاری مشکل میباشد. دوم اینکه؛ تغییر رژیم در الگوی انتقال مارکوف، درون زا تعیین میگردد اما در دو الگوی دیگر، از پیش تعیین شده میباشد (دکامپس[۱۱۶]، ۲۰۰۸). مدل انتقال مارکوف شامل ساختارهای چندگانه (معادلات) است که می تواند مشخصه رفتار سریهای زمانی در رژیمهای مختلف باشد. با اجازه انتقال بین این ساختارها، مدل انتقال مارکوف قادر به نشان دادن الگوهای پویا پیچیدهتر است. همچنین باید بیان شود که منظور از رژیم وضعیتهای متفاوتی است که متغیر مورد نظر در آنها قرار میگیرد و تغییر در رژیم نباید به عنوان یک مسئله قابل پیش بینی و قطعی در نظر گرفته شود در حالی که خود تغییر رژیم یک متغیر تصادفی است. از این رو، یک مدل سری زمانی کامل باید به گونه ای باشد که بتواند چنین تغییری را با بهره گرفتن از قوانین احتمالات توضیح دهد. استفاده از قوانین احتمالات از این جهت است که ما با یک متغیر تصادفی سر و کار داریم که وقوع یا عدم وقوع آن برای ما قطعی نیست.
از ویژگیهای مدل انتقال مارکوف این است که مکانیزم انتقال توسط یک متغیر وضعیت تصادفی غیر قابل مشاهده[۱۱۷] که از زنجیره مرتبه اول مارکوف پیروی می کند، کنترل می شود. در مدل انتقال مارکوف فرض می شود رژیمی که در زمان t رخ میدهد، بستگی به یک فرایند غیرقابل مشاهده () دارد و رژیم رایج st فقط به رژیم دوره گذشته، st-1 وابسته است (همیلتون، ۱۹۹۴).
۳-۴-۶- زنجیره مارکوف[۱۱۸]
st را به عنوان یک متغیر تصادفی در نظر میگیریم که فقط مقادیر صحیح {۱,۲,۳,…,N} را به خود می گیرد. فرض کنید احتمال این که st برابر مقدار خاص j باشد (یعنی در زمان t در وضعیت j قرار گیرد) فقط به مقدار گذشته اش مرتبط است، پس داریم:
(۳-۲۸) P [s t =j│ s t-1=i , s t-2=k , …]=P{ s t=j│ s t-1=i} =Pij
۳-۴-۳- نوع دسترسی ها و نحوه شکل گیری آنها
شبکه معابر در محله سورو به دو دسته اصلی و محلی قابل تقسیم است، دسته اول معابر حاشیه بافت را شامل می شود. این محله از یک سو با راه های اصلی و لبه های قوی احاطه شده است و از سوی دیگر یک خیابان اصلی آن را به دو نیمه شرقی و غربی تقسیم کرده است.
شبکه معابر و دسترسی های درون محله ای ارگانیک و فاقد نظم مشخص هندسی و طراحی می باشند. کوچه های پیچ در پیچ و تو در تو مهم ترین ویژگی ساختار شبکه معابر درونی محله سورو می باشد.
بررسی کمی شاخص های مربوط به شبکه معابر نشان می دهد که سرانه این کاربری در سطح محله ۴۵ مترمربع می باشد که به نسبت معیارها و سرانه های شهری بسیار زیاد می باشد. به طور کلی می توان گفت ۳۰ درصد از مساحت محله سورو به معابر پرپیچ و خمی اختصاص یافته است، که علیرغم مساحت زیاد کارایی چندانی ندارد و خود از عمده ترین مشکلات درونی محدوده به شمار می رود. این بدین معنی است که با اشغال تقریباً یک سوم مساحت محله توسط معابر و دسترسی های پرپیچ و خم، فضای شهری زیادی پرت شده و از ارزش اقتصادی آن استفاده مطلوبی نشده است.
حدود ۳۲ درصد از کل مساحت محله چاهستانیها به معابر اختصاص یافته است که تأمین کننده دسترسی به داخل و خارج از محله است. سرانه معابر در محله حدود ۳۸/۲۶ مترمربع می باشد. اگر چه رقم بدست آمده سرانه بسیار بالایی را نشان می دهد اما این محله دارای معابر مناسبی (از لحاظ عرض معابر) نمی باشد. چرا که قطعات تفکیکی به گونه ای قرار گرفته اند که مابین دو قطعه، فضای بازی شکل گرفته که این فضا بدون استفاده رها شده است. اغلب این فضاهای بلااستفاده باعث کاهش امنیت و محلی برای انباشت زباله در محله می شوند.
دسترسی به قطعات تفکیکی در محله با شبکه ای نامنظم و ارگانیک که بر مبنای توپوگرافی تپه ای با شیب زیاد شکل گرفته است، تأمین می شود. شبکه تشکیل شده، فاقد سلسله مراتب مشخص بوده و از تعدادی دسترسی های شدیداً نامنظم فرعی( محلی) به صورت جمع و پخش کننده تشکیل می گردد.
شبکه دسترسی محله چاهستانیها عمدتاً فاقد عرض یکنواخت هستند و عامل تأثیرگذار بر شکل گیری آن، توپوگرافی و اولویت ساخت مسکن بوده است. معابر این محله، تنگ و پرپیچ و خم هستند که این امر علاوه بر دشوار و غیرممکن ساختن دسترسی در برخی از نقاط محله، موجب کاهش امکان نظارت و تبعاً کاهش امنیت محله به لحاظ امداد رسانی در مواقع بروز حوادث و ایجاد فضاهایی ناامن و نیز مناسب وقوع جرایم می شود.
منبع: نگارنده
نقشه شماره ۶ : نوع دسترسی های محله سورو
نقشه شماره۷ : نوع دسترسی های محله چاهستانیها
منبع: نگارنده
۴-۴-۳- بررسی و مقایسه کاربری ها و امکانات موجود در هر از یک محلات مورد مطالعه با استانداردهای موجود
از نظر کالبدی محلات سورو و چاهستانیها در طرح ساختاری- راهبردی و نیز طرح تفصیلی به عنوان محلات یک شهر شناخته شده و بر این اساس استاندارد ها و ضوابط و مقررات در مقیاس یک محله برای این محلات کاربری اراضی پیشنهاد شده است. اما جدول کاربری اراضی وضع موجود این محلات نشان می دهد که بسیاری از این استانداردها و سرانه های پیشنهادی طرح های فرادست در این محلات اجرا نشده است. در جدول شماره ۷ سرانه های موجود در محله سورو نسبت به سرانه های پیشنهادی طرح های تفصیلی و ساختاری- راهبردی مناسب ارزیابی شده است به طوری که بیشتر سرانه کاربری های موجود در این محله مازاد بر سرانه های پیشنهادی طرح های مذکور می باشد. اما در کل با توجه به پرسشنامه های تکمیل شده توسط ساکنین محله سورو، علیرغم رعایت سرانه های پیشنهادی، این محله با کمبود کاربری های بهداشتی- درمانی و فرهنگی مواجه است.
همانطور در مطالب قبل بیان شده است سرانه اختصاص یافته به کاربری معابردر سطح محله ۴۵ مترمربع می باشد که به نسبت معیارها و سرانه های شهری بسیار زیاد می باشد و علیرغم اینکه این کاربری ۳۰ درصد از مساحت محله را به خود اختصاص داده است از آنجایی که بیشتر معابر پرپیچ و خم را شامل می شود کارایی چندانی ندارد. وجود اراضی بایر، مخروبه و متروکه که ۳۹/۶ درصد از مساحت محله را اشغال کرده اند، یکی از مشکلاتی است که باعث عدم امنیت محله می شود که البته با برنامه ریزی بر روی این اراضی می توان از این معضل جلوگیری و از آنها به عنوان پتانسیل هایی جهت اختصاص به دیگر کاربری های شهری استفاده کرد.
مقایسه سرانه کاربری های وضع موجود محله چاهستانیها با سرانه کاربری های پیشنهادی طرح های تفصیلی و ساختاری- راهبردی، میزان کمبود امکانات و کاربری ها را در این محله متذکر می شود. بر اساس داده های موجود در جدول شماره ۸ سرانه کاربری های شهری موجود در محله چاهستانیها ۹ مترمربع کمتر از سرانه کاربری های شهری پیشنهادی طرح تفصیلی شهر بندرعباس می باشد که خود گویای عدم تحقق طرح مذکور و کمبود کاربری های شهری مختلفی مانند آموزشی، فرهنگی، تجاری، پارکینگ و فضای سبز و نیز تأسیسات و تجهیزات شهری است. البته با توجه به نقشه کاربری اراضی وضع موجود، این محله نیز از امکانات کاربری درمانی و بهداشتی مناسبی نیز برخوردار نمی باشد و این یکی از مسائلی است که اهالی محله به آن اشاره کرده اند.
سرانه اختصاص یافته به کاربری معابر در محله چاهستانیها ۳۸/۲۶ مترمربع است که البته این معابر به صورت کوچه های تنگ و باریک و با عرض کمتر از ۵ متر می باشند و امکان استفاده از آنها به عنوان سواره رو وجود ندارد. معابر سواره رو موجود در این محله با عرضی بین ۸ تا ۱۰ متر تنها امکان عبور یک سواره را فراهم می کنند.
به لحاظ توزیع فضایی کاربری ها محله چاهستانیها وضعیت نامناسبی دارد به طوریکه اراضی شمال شرقی این محله (زیرمحله کوی گلستان) فاقد کاربری خدمات عمومی می باشد. در واقع بیشتر فضای محله چاهستانیها توسط کاربری کارگاهی- صنعتی (به عنوان کاربری مزاحم شهری) اشغال شده است و کمتر فضایی در این محله به کاربری خدمات محله ای اختصاص یافته است. محله سورو، به عنوان یک محله غیررسمی از نظر توزیع فضایی کاربری ها در مقایسه با محله چاهستانیها شرایط بهتری دارد به طوریکه مرکز فعالیت و تجمع کاربری ها در این محله منطبق بر مرکز هندسی محله می باشد.
جدول شماره ۷: بررسی و مقایسه سطوح و سرانه های کاربری وضع موجود محله سورو با سرانه های استاندارد طرحهای فرادست
کاربری | مساحت | سرانه | سرانه های پیشنهادی در مقیاس محله | کمبود/مازاد در مقایسه با طرح تفصیلی | کمبود/مازاد در مقایسه با طرح ساختاری- راهبردی | |||
مساحت (مترمربع) |
نسبت به محله (درصد) |
طرح تفصیلی | طرح ساختاری- راهبردی | |||||
مسکونی | ۲/۴۵۹۲۶۵ | ۹۱/۳۲ | ۵۹/۴۸ | ۴۵/۴۳ | ۲۰ | ۱۴/۵+ | ۵۹/۲۸+ | |
تجاری | ۸۲/۴۲۹۲۷ |
شکل ۴٫۷ توزیع
۱۳۴
شکل۴٫۸ شاخص OEE و سیستم اجرایی تولید ابری
مقدمه
در این بخش به شرح کلیات تحقیق پرداخته می شود تا ایجاد ذهنیتی درست از موضوع تحقیق و چارچوب مورد نظر، اهمیت آن و روش تحقیق ایجاد شود. از این رو در ادامه، ابتدا به بیان مسئله تحقیق میپردازیم و اهداف پیش رو را مشخص خواهیم کرد. سپس به توجیه ضرورت انجام طرح و سابقه تحقیق خواهیم پرداخت. معرفی روش پژوهش و تکنیکهای اجرایی بخش بعدی این فصل خواهد بود و نهایتاَ به شرح مراحلی که در فصول آتی طی خواهیم کرد میپردازیم.
۱٫۲ بیان مسئله
سیستم های اجرایی تولید ، سیستم های مبتنی بر فناوری اطلاعات هستند که عملیات تولید را در کارخانه ها مدیریت می کنند. در طول سالها استانداردها ومدلهای بسیاری برای چنین سیستمهایی پیشنهاد شده است که محدوده آن را مشخص می کنند. فعالیتهای کلیدی این سیستمها عبارتند از:
مدیریت تعریف محصول. این کار شامل ذخیره سازی، کنترل ورژن، تبادل با سایرسیستمها که حاوی داده های اصلی هستند، نظیرقوانین تولید، ، لیست منابع و همه داده هایی که حول محور اینکه یک محصول چگونه تولید می شود. مدیریت تعریف محصول به عبارتی بخشی از مدیریت چرخه حیات محصول است.
مدیریت منابع. مدیریت منابع شامل ثبت، تبادل، و تحلیل اطلاعات منابع است . هدف این کار آماده سازی و اجرای سفارشات تولید با منابع درست است.
زمانبندی فرایند تولید. این فعالیت شامل زمانبندی تولید به عنوان مجموعه ای از سفارشات کاری است که بتوان نیازمندیهای محصول را پوشش داد. که اینها معمولاً ازبرنامه ریزی منابع سازمان و یا سیستمهای پیشرفته برنامه ریزی و زمانبندی نشات می گیرند تا بتوان استفاده بهینه از منابع محلی داشت.
توزیع سفارشات محصول. براساس نوع فرایند تولید این کار ممکن است شامل توزیع بسته های کاری بیشتر، ارسال آنها به مراکز کاری و انجام تنظیمات برای شرایط از پیش تعیین شده باشد.
اجرای سفارشات محصول. اگرچه اجرای واقعی توسط سیستم های کنترل فرایند انجام می شود سیستم مدیریت اجرایی تولید بازرسی هایی بر منابع و سایر سیستم ها برای پیگیری فرایند تولید دارد.
جمع آوری داده های محصول. این کارشامل ذخیره سازی و تبادل داده ها، وضعیت تجهیزات، اطلاعات منابع، گزارش گیری از محصولات به صورت داده های تاریخی و یا پایگاه داده های رابطه ای است.
تحلیل کارایی محصول. تهیه داده های مفید از داده های خام جمع آوری شده درباره وضعیت فعلی محصول، مرورکارهای در حال اجرا و ارزیابی کارایی محصول در برهه زمانی گذشته.
دنبال کردن و پی گیری محصول. ثبت و احیای داده های مرتبط برای نمایش تاریخچه کاملی از لیست منابع، سفارشات و تجهیزات.
در سالهای اخیر در کنار مفهوم سیستمهای اجرایی تولید، مفهوم سازمانهای شبکه ای مطرح شده است، اجزای این سازمانها موقتاً کنار هم جمع شده تا بتوانند مهارت ها و منابع را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. درسیستم های تولیدی چنین سازمانهایی با رویکرد توزیعشده روبرو هستیم، چیزی که به معنی تولید محصول درست، در مکان درست،هزینه درست، زمان درست، شرایط درست می باشد. زنجیره تامین از تامین مواد خام تا تولید و توزیع و حمل و نقل و انبارداری و فروش محصولات به صورت پراکنده و در نقاط جغرافیایی مختلف صورت می گیرد. ازآنجا که مسئولیت به سازمانهای مختلف سپرده می شود در نتیجه کنترل مداوم و هماهنگی برای چنین چرخه حیاتی بسیار پیچیده می شود.کارهای صورت گرفته اغلب به صورت کنترل متمرکز بوده و کمتر کنترل به صورت غیرمتمرکز و توزیع شده صورت گرفته است.
هدف اصلی در چنین تولیدی کاهش هزینه ها ، کاهش زمان مدیریت، هرچه ساده تر شدن و یکپارچگی فرآیندها و زیرسیستمها، تکنولوژیهای جدید و به روز رسانیها است. ضمناً کاهش اتلاف در تولید، سرعت در قابلیت پیکربندی مجدد در قبال رخدادهای منتظره و غیرمنتظره از دیگراهداف تولید توزیع شده محسوب می شود.
حال برای تحقق واقعی و بهینه چنین سیستمهای تولید توزیع شده ایی، نیازمند به کارگیری فناوری اطلاعات و پردازش توزیع شده هستیم چیزی که امروزه تحت عنوان پردازش ابری با ان آشنا هستیم. پردازش ابری به سرعت در حال تغییرصنایع و سازمانها برای تحقق اهدافشان می باشد. صنایع تولیدی توسط فناوری اطلاعات و تکنولوژی های هوشمند در حال توانمند شدن هستند. قدرت اصلی پردازش ابری در فراهم آوردن سرویس محاسبات در لحظه با قابلیت اعتماد بالا، مقیاس پذیری و قابل دسترس بودن در محیطهای توزیع شده است.
درپردازش ابری همه چیزتحت عنوان سرویس در نظرگرفته می شود به عبارتی (Xaas) مانند نرمافزاربه عنوان سرویس، پلتفرم به عنوان سرویس، زیرساختاربه عنوان سرویس که این سرویسها ساختارلایه ای را برای پردازش ابری فراهم میآورند. با توجه به فلسفه طراحی در همه جا تولید در همه جا، نیازمند تبادل اطلاعات در بین سایتهای مختلف تولید هستیم لذا پردازش ابری نقش کلیدی در تحقق این فلسفه دارد .
به طور کلی دو نوع اتخاذ پردازش ابری در محیطهای تولیدی وجود دارد. یکی اتخاذ مستقیم تکنولوژیهای پردازش ابری و دیگری تولید ابری که همان ورژن تولیدی پردازش ابری است. در اکثر روش های پیشنهادی در اتخاذ پردازش ابری مدیریت به صورت متمرکزصورت گرفته است. لذا هدف غیرمتمرکز و توزیع شدگی مدیریت این سیستمهای تولیدی است.
در این پایان نامه هدف ارائه چارچوبی کلان برای مدیریت سیستمهای تولیدی است در این چارچوب به ارائه مدل لایهای با توجه به لایه های مدل پردازش ابری پرداختهایم. در این مدل سعی می شود ماژولهای اصلی سیستمهای تولیدی اجرایی استخراج شده و با تطابق این ماژولها با معماری سرویسگرا چارچوبی یکپارچه ارائه شود. این چارچوب به نحوی است که فرآیندها و رویههای انجام کار را با الهام از مدل پردازش ابری گردآوری می کند و در محیطهای توزیعشده ابری راهحلی برای مدیریت سیستمهای تولیدی اجرایی در حین عدم تمرکز ارائه می دهد.
هدف از اجرا
پردازش ابری محیطی کاملاًمتفاوت به صورت مجازی و مقیاس پذیرتر برای سازمانها به وجود آورده است،مزایای این محیط ازطریق سرویس و از راه اینترنت در اختیار کاربران قرارمیگیرد. مصرف کنندگان ازابربه عنوان پلتفرم استفاده می کنند، پشتیبانی کنندگان ابر پردازش ابری را به عنوان یکی ازتوانمندسازهای صنایع تولیدی درنظرمی گیرند لذا هدف تعمیم این ایده به محیطهای تولیدی میباشد تا با خلاقیت ایجاد شده توسط ابر بتوان استراتژی های کسب و کاررا جهت دهی کرد.
هدف در تولید ابری هرچه توانمندترکردن تولید، ایجاد کارخانههای کارا که همکاری موثر با یکدیگر دارند می باشد و اشتراک منابع با به کارگیری محیط ابرتسهیل و تسریع شود. یکپارچه تر کردن محیطهای تولید توزیع شده هدف دیگر تولید ابری است که با مقیاس پذیرشدن منابع و مدلهای جدید کسب و کار پیشنهاد شده با ابر، محقق می شود. .
۱٫۴ توجیه ضرورت انجام طرح
با توجه به تلاش سازمانها برای کوچکتر شدن و به کارگیری ساختارهای شبکه ای، همواره این سوال مطرح می شود که چگونه سیستمهای اطلاعاتی تولیدی این شرکتها در محیطهای توزیعشده مدیریت میشوند تا کارایی در چنین شرکتهایی به حداکثر برسد، لذا بر آن شدیم تا با ارائه چارچوبی کلان برای سیستمهای تولیدی توزیعشده با بهره گرفتن از مدل محاسبات ابری به مدلسازی این مفهوم بپردازیم. مدلی که ماهیت آن ظهورنوآوری در مدیریت بوده و مدیریت محیطهای توزیع شده تولیدی را تسهیل می کند.
سابقه تحقیق
بروچر و سایرین در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که در یک محیط تولیدی با اطلاعات بسیارزیاد ، برنامه های کاربردی می توانند سرویس گرا باشند. آن ها یک پلتفرم مبتنی بر ماژول و قابل پیکربندی برای تولید ارائه کردند. هدف تقابل با مشکل یکنواختی برنامه های کاربردی موجود در زنجیره تامین کد-کم-سی ان سی است. رویکرد پیشنهادی تحت عنوان تولید مبتنی بر کامپیوترآزاد یا اوپن سی بی ام( open CBM )مطرح شد تا بتوان با آن تولید مشارکتی را تقویت کرد. ایده پیشنهادی مشابه یاس( Aaas) است در حالیکه در اینجا برنامه های کاربردی تحت عنوان برنامه های کاربردی یکپارچه در نظر گرفته نمی شوند ولی به صورت مجموعه ای از سرویس ها که ارتباط سستی با یکدیگر دارند و ماژولاریتی و قابلیت استفاده مجدد از یک سیستم را تضمین می کنند، لحاظ میگردند.
برای افزایش سرویس گرایی و کاهش پیوستگی وان در ولد یک چارچوب نصب و اجرا (pug and play) برای ایجاد نرم افزار شبیه سازی ماژولار عنوان کرد. در این چارچوب کاربر در لایه برنامه کاربردی در سیستم تولید ابری این امکان را دارد تا هدف شبیه سازی را انتخاب کند و اجرای شبیه سازی را تحت عنوان مولفه (کامپوننت) انتساب دهد. این مولفه ها در عمل موجودیت های نرم افزاری هستند ( و اینکه تحت عنوان ساس-Saas -در تولید ابری و محاسبات ابری شناخته می شوند) وماژولهای خودشمولی می شوند که قابل جابه جایی و پلاگ شدن بعد از شبیه سازی را داشته و خروجی از طریق کامپوننت ها پس پردازش می شوند. در چنین معماری، ماژول های نرم افزاری شناسایی و بارگیری شده و در حین اجرای چارچوب مورد استفاده قرار می گیرند.
با کاهش پیوستگی مشکل عدم سازگاری بروزمی کند.ناش چارچوبی برای حل مشکل عدم سازگاری سیستم های سی آ ( CA )مطرح کرد. این چارچوب بسیارشبیه یک سیستم یاس( Iaas ) است. پلتفرم اینترفیس های منحصر به فرد برای سیستم های متفاوت کد-کم-سی ان سی(cad-cam-cnc) فراهم می کند. یک انبار داده بسیار پیچیده تجهیز شده است تا اطلاعات تولید را به عنوان پایه ای برای نشان دادن دانش تولید که با بهره گرفتن از شمای XML افزوده شده است، تجهیز کند. سیستم متشکل از انبار داد ه های تولیدی، دانش تولیدی، باس تبادل اطلاعات و اینترفیس های مختلف است که به عنوان ساختار اصلی عامل (agent) به کاررفته است تا باس تبادل داده ها و اینترفیس ها را پشتیبانی کند. در این سیستم کامپوننت های مختلفی اززنجیره کد-کم-سی ان سی(cad-cam-cnc) می تواند اطلاعات را تبادل کند
در همین راستااخیراً مختار و هوشمند پلتفرمی را ارائه داده اند که تئوری طراحی بدیهی را برای پی بردن به قابلیت کار کردن بین زنجیره سی آ (CA) نشان می دهد. متدولوژی طراحی بدیهی با این هدف مطرح شده است که یک نقشه راه سیستماتیک از ترکیب بهینه تبادل داده ها از طریق راه حل های مستقیم و غیر مستقیم در محیط CA پیشنهاد می کند. این رویکرد به اینکه چگونه یک منبع، طراحی ،تولید و کپسوله می شود و اینکه چگونه لایه سرویس جهانی ایجاد می شود فراهم می آورد، پرداخته است .
وانگ و زو یک پلتفرم توزیع شده تولیدی دیمپ (DIMP) را پیشنهاد کردند. این پلتفرم یک محیط یکپارچه بین برنامه های کاربردی کد-کم-سی ان سی( cad-cam-cnc ) فراهم می سازد. این یک ساختار مبتنی بر ماژول است که برای یکپارچه کردن پلتفرم از همان معماری سرویس گرا استفاده کرده است. در این پلتفرم درخواست-های کاربران جمع آوری شده و به صورت الگویی از سرویس های نرم افزاری سازمان دهی شده است. در دیدگاه سرویس گرا، ابزارهای نرم افزاری متجانس به صورت ترکیب کننده های سرویس مجازی یکپارچه می شوند و برای کاربر فراهم می شوند، در این روش، نرم افزارها در فرآیندهای عملیاتی جایگذاری می شوند.
با توجه به شکاف موجود در ادبیات هدف این تحقیق ارائه چارچوبی کلان برای مدیریت سیستم های تولیدی است. این چارچوب به ارائه مدل لایه ای با توجه به لایه های مدل پردازش ابری می پردازد. و به نحوی سازماندهی خواهد شد که فرآیندها و رویه های انجام کار را با الهام از مدل پردازش ابری گردآوری کند و در محیط های توزیع شده ابری راه حلی برای مدیریت سیستم های تولیدی اجرایی در حین عدم تمرکز ارائه دهد.
۱٫۶روش پژوهش و تکنیکهای اجرایی
یک روش پژوهش راهبردی صورت خواهد گرفت . طی مطالعات کتابخانه ای و مطالعه مقالات به مضمون ارائه شده میپردازیم.
گردآوری اطلاعات با مطالعه اسناد و مدارک در دسترس (کتب ، مقالات ، گزارشات)
جمع آوری و دسته بندی داده ها با مطالعه مدل ها و چارچوب های موجود در زمینه سیستمهای توزیع شده اجرایی تولید
تحلیل داده های جمع آوری شده و ارزیابی تطبیقی مدل های همتراز با کمک مدل محاسبات ابری
ارائه چارچوبی راهبردی برای سیستمهای توزیع شده اجرایی تولید با بهره گرفتن از مدل محاسبات ابری
۱٫۷استفاده کنندگان از نتایج تحقیق
نتایج حاصل از این تحقیق در حقیقت چارچوبی است که حاوی ماژولهای مختلف بخش تولید است، هرسازمان تولیدی برحسب شرایط ممکن است در یکی از این بخشها قوی و یا ضعیف باشد. این ماژولهای توزیعشده در ابر و مدل اقتصادی آن می تواند راهحلی مناسب برای هر یک از این شرکتها باشد.
۱.۸ ساختار فصول
در ابتدا به بررسی ادبیات موضوع در چند حوزه مفاهیم اولیه سیستمهای اجرایی تولید، تولید توزیعشده، سرویسگرایی و مدل محاسبات ابری پرداخته شد. در خلال این بخش توابع اصلی سیستمهای اجرایی تولید بر اساس استانداردهای مختلف مطرح شد. استانداردهای اصلی استاندارد MESA بوده و استاندارد بعدی که جامعتر بوده،ANSI/ISA 95 میباشد که MESA نیزمبنای آن بوده است. متعاقباً بحث تولید توزیعشده مطرح شد و چشماندازها و مفاهیم تولید توزیعشده نیز مرور می شود. مفاهیمی نظیر تولید هولونی و عاملگرا، سپس نقش فناوری اطلاعات در تولید توزیعشده و انواع سبکهای به کارگیری مطرح می شود. در ادامه مدل محاسبات ابری و ویژگیها و پتانسیلهای آن، نقاط قوت و ضعف آن، فرصتها و تهدیدهای آن و ویژگیهایی نظیر مجازیسازی و خاصیت الاستیکی ابر و … بحث می شود. سپس بحث سرویسگرایی و شناسایی سرویسها که مبنای مدل محاسبات ابری در این تحقیق است به صورت مفصل مورد بررسی قرار میگیرد.
در فصول آتی رویکرد مورد استفاده در ادامه تحقیق مطرح می شود، در حین به کارگیری رویکرد نیازمند به کارگیری متدولوژی مناسب برای شناسایی سرویسهای مورد نظر در سیستم مورد بررسی هستیم، نهایتاً در متدولوژی SOMA ، راه حل ESB برای ماژول اصلی این سیستم یعنی مدیریت سفارش انتخاب می شود. درطی مراحل شناسایی سرویسها، در این متدولوژی مدلسازی سرویس-هدف و تجزیه دامنه صورت میگیرد. ماژولهای اصلی سیستم اجرایی تولید توزیع شده، مدیریت سفارشها، مدیریت منابع، زمانبندی، پیگیری، بازرسی، مدیریت تعاریف است، برای به کارگیری تمامی این ماژولها نیازمند آن هستیم تا با نمودارهای فعالیت، نحوه تعامل آنها را با یکدیگر نشان دهیم.
نهایتاً چارچوب پیشنهادی در قالب یک مطالعه موردی به بحث و بررسی گذاشته شده واز دیدگاه های مناسب ارزیابی شده است. در ادامه با توجه به شرکتهایی که پیشرو در طراحی سیستمهای اجرایی تولید هستند، نتایج پیادهسازی عملی نشان داده شده است.
نمودار (۴-۴) مشخصات افراد نمونه از لحاظ تحصیلات
جدول و نمودار (۴-۴) فراوانی مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان را نشان میدهد. بنا به نتایج به دست آمده ۱۷% دارای مدرک فوق دیپلم ، ۶۵% دارای مدرک لیسانس، ۱۴% دارای مدرک فوق لیسانس ، ۴% دارای مدرک دکتری میباشند. بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین درصد پاسخ گویان مربوط به افرادی دارای تحصیلات مقطع لیسانس میباشند.
۴ -۴ تحلیل عاملی اکتشافی
به منظور شناسایی و کشف ابعاد یا سازههای اصلی دادههای تحقیق برای شناسایی عوامل موثر و تبیین سهم واریانس توسط این عاملها و نیز اولویت آنها در زمینه عوامل اثر گذار مدیریت دانش بر صادرات فرش، از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. مراحل انجام کار و نتایج حاصله به شرح زیر است.
۴-۴-۱ ماتریس همبستگی مناسب
ماتریس دادهها برای تحلیل عاملی باید حاوی اطلاعات معنی داری باشد. معنی داری اطلاعات موجود در یک ماتریس از طریق آزمون مربع کای (۲χ) بارتلت صورت میگیرد. معنی دار بودن ۲χ و آزمون بارتلت حداقل شرط لازم برای انجام دادن تحلیل عاملی است.
در آزمون بارتلت فرض صفر این است که متغیرها فقط با خودشان همبستگی دارند. رد فرض صفر حاکی از آن است که ماتریس همبستگی دارای اطلاعات معنی دار است و حداقل شرایط لازم برای انجام دادن تحلیل عاملی وجود دارد. این آزمون را آزمون کرویت نیز گویند.
یکی دیگر از طرق تعیین مناسب بودن مجموعهای از متغیرها در ماتریس همبستگی برای تحلیل عاملی استفاده از شاخص KMO[33] شاخصی از کفایت نمونه گیری است که کوچک بودن همبستگی جزیی بین متغیرها را بررسی میکند و از این طریق مشخص میسازد آیا واریانس متغیرهای تحقیق، تحت تاثیر واریانس مشترک برخی عاملهای پنهانی و اساسی است یا خیر. این شاخص در دامنه صفر تا یک قرار دارد.
چنانچه مقدار این آماره بیش از ۰٫۷۰ بود همبستگیهای موجود به طور کلی برای تحلیل عاملی بسیار مناسباند. اگر KMO بین ۰٫۵۰تا ۰٫۶۹ بود باید دقت زیادی به خرج داد و مقادیر کمتر از ۵۰٫۰ بدان معناست که تحلیل عاملی برای آن مجموعه از متغیرها مناسب نیست. همانگونه که در جدول شماره ۴-۵ مشاهده میشود نتایج دو آزمون فوق برای انجام تحلیل عاملی برای دادههای تحقیق بسیار مناسب بوده است. زیرا مقدار شاخص KMO برابر با ۰٫۷۴۰ است. مقادیر بالای ۰٫۷۰ این شاخص، کفایت نمونه را برای به کاربردن تحلیل عاملی نشان میدهد. همچنین آزمون بارتلت نیز همبستگی بالای بین متغیرها (غیر واحد بودن ماتریس همبستگی) و در نتیجه مناسب بودن این روش را نشان میدهد. میزان سطح معنی داری این آزمون ۰٫۰۰۱ است. با توجه به این که این مقدار کمتر از ۰٫۰۵ است بنابراین فرض صفر یعنی واحد بودن ماتریس همبستگی رد میگردد. نتیجه هر دو شاخص حاکی از مناسب بودن انجام تحلیل عاملی برای دادههای تحقیق است.
جدول (۴-۵) آزمون بارتلت و کایزر- میر- اوکین
KMO and Bartlett’s Test
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
.۷۴۷
Bartlett’s Test of Sphericity
Approx. Chi-Square
۹۲۱۴٫۱۵۸
df
۵۹۵
Sig.
.۰۰۰
با توجه به توضیحاتی که پیش از این بیان شد و مقادیر بدست آمده برای شاخص KMO با مقدار ۷۴۷/۰ و سطح معنی داری ۰۰۰/۰ در آزمون کرویت بارتلت سئوالات پرسشنامه شرایط لازم برای اجرای تحلیل عاملی اکتشافی را دارا میباشد.
۴-۴-۲ استخراج مجموعه عوامل اولیه:
پس از انجام دو آزمون فوق، تحلیل عاملی اکتشافی به منظور بررسی و شناسایی عوامل اصلی و کشف و آشکارسازی ویژگیهای خاص و روابط مورد علاقه آنها، انجام شد. یک از متداولترین طرق تعیین عاملهای مقتضی استفاده از آماره ارزش ویژه است که نشان دهنده مقدار واریانس در مجموعه متغیرهای اولیه است که توسط یک عامل تعیین میشود. به عبارتی ارزش ویژه هر عامل مقدار واریانس همه مولفههاست که توسط آن عامل تبیین میشود. هرچه این مقدار بیشتر باشد آن عامل واریانس بیشتری را تبیین میکند. عاملهایی که ارزش ویژه آنها از یک بیشتر است بهترین عاملها هستند.
نتایج حاصل از اجرای تحلیل عاملی اکتشافی بر روی دادهها در جدول شماره ۴-۶ خلاصه شده است.
همانگونه که ملاحظه میشود از مجموع ۳۵ متغیر، مولفه اندازهگیری شده در پرسشنامه ارزشهای ویژه ۸ عامل بیشتر از یک است و درصد واریانس مشترک بین متغیرها برای این ۸ عامل بر روی هم ۷۵۸/۷۲ درصد کل واریانس متغیرها را تبیین میکند. به بیان دیگر میزان دقت بیان شده توسط این ۸ عامل در مجموع بیش از ۷۲ درصد است. سهم عامل یکم با ارزش ویژه ۵۴۵/۸ در حدود ۴۱۵/۲۴ درصد کل واریانس متغیرها را توجیه میکند.
جدول شماره( ۴-۶) جدول ارزش ویژه و واریانس تبیین شده عوامل استخراج شده
درصد تراکمی
درصد واریانس تبیین شده
ارزش ویژه